PİRHA- Etnomüzikiloji ve Antropoloji alanlarında çalışma yapan Akademisyen Erhan Özdemir, cem erkânlarında 7 ulu ozanın deyiş ve nefeslerinin söylenmesinin Anadolu’da bir kültür haline geldiğini, ancak bu geleneğin Bölge illerinde değişkenlik gösterdiğini söyledi. Özdemir, Bingöl, Adıyaman, Maraş bölgelerinde cemlerin Kürtçe yapıldığını da belirterek “Ana dillerinde, eski yapıda cemler yürütülüyor. İlla Türkçe olacak şartı yok. Bu biraz da kitaplardan okunan bilgiler sonucunda oluşan politik bir baskı durumu” dedi.
Araştırmacı Erhan Özdemir, cem ibadetleri esnasında gerek 12 hizmet gerekse de söylenen deyiş ve nefeslerin bölgelere göre ne gibi farklılıklar gösterdiğine dair PİRHA’ya konuştu.
Etnomüzikiloji ve Antropoloji alanlarında çalışma yapan Akademisyen Erhan Özdemir, cem erkanlarında 7 ulu ozanın deyiş ve nefeslerinin söylenmesinin Anadolu’da bir kültür haline geldiğini, ancak farklı bölgelerde 7 ulu ozanın farklı isimlerle de yer aldığını belirtti. Özdemir, “Kimi yerlerde Pir Sultan Abdal yer alıyor, kimi yerlerde ise yer almıyor. Bazı bölgelerde de “Esîri” yer alıyor. Bu durum bölgelere göre sürekli değişken bir yapı gösteriyor” dedi.
“NEFESLERİN İLLA 7 ULU OZANA AİT OLMASI ŞEKLİNDE BİR GELENEK YOK”
Kimi bölgelerde yürütülen cemlerde 7 ulu ozan geleneğinin olmadığını da belirten Özdemir, “Aslında bu durum sonradan icat edilmiş bir gelenek. Tabii ki belli cemlerde illa okunması gerektiği söyleniyor fakat şahsiyetler sürekli değişkenlik gösteriyor. Cemde illa 7 ulu ozandan okunmalı mı? Ya da onların dışındaki âşıklardan okunmuyor mu? sorgulamak lazım” diye konuştu.
“ANADOLUDA ALEVİLİK ZENGİN BİR MOZAİK”
Türkiye’de yaşanan Aleviliği bir mozaik olarak tarifleyen Özdemir, “Alevilik birbirinden çok farklı yapıda. Tokat’a gidiyorsunuz başka bir yapı var, Adıyaman’a gidiyorsunuz bambaşka bir yapı var. Tahtacıların daha değişik cem yürütme biçimleri var. Her birinde farklı olduğu için son dönemlerde bir ortaklaştırma çabası da var. Ben bu ortaklaştırmayı ideolojik ve yanlış görüyorum” dedi.
Her bölgenin kendi geleneksel yapısıyla cem erkanlarını yürütmesinin doğal olduğunu belirten Özdemir, “Örneğin Kantarma (Sinemilli) bölgesinde bir cem yaptığınızda cem esnasında 7 ulu ozan denilen kişilerin hepsinden okunmayabiliyor. Aynı zamanda o bölgenin kendi âşıkları da var. Sevdalı, Kul Fakrî var, onların da beyitleri okunuyor” diye ekledi.
“BİNGÖL BÖLGESİNDE NEFESLER DOĞAÇLAMA SÖYLENİR”
Bingöl civarında yürütülen cemlere 7 ulu ozanın hiç birisinin olmadığını da vurgulayan Özdemir, “Kendileri, ana dillerinde, özellikle Zazaca (Kirmanckî) dilinde doğaçlama olarak söylenir. O bölgede kutsal kabul edilen ulularının üzerine serbest tarzda yani uzun hava denilen formda okuyorlar. Cemlerinde bir Pir Sultan Abdal veya bir Virani’den deyiş yok” diye ifade etti.
Cemlerdeki 12 hizmetin bölgelere göre değişken bir yapı gösterdiğini vurgulayan Özdemir, “Alevilikte bir felsefe vardır; 3 can bir cem diye. Onun için o bölgelerde 12 hizmetin olmadığı cemler de var. Mesela Adıyaman, Bingöl bölgelerindeki cemlerde 12 hizmet görülmüyor” dedi.
“BİNGÖL VE ADIYAMAN’DA CEM ERKANLARI ANADİLİNDE YAPILIR”
Genellikle cemlerde nefes, deyiş ve beyitlerin Türkçe söylendiğine dair bir yanlış söylemin olduğunu belirten Özdemir, konuşmasının devamında şunları belirtti:
“Aksine benim yaptığım araştırmalarda Bingöl, Adıyaman, Maraş (Kantarma) bölgelerinde Zazaca Kirmanckî) ve Kurmancî dillerinde cemler yapılıyor. Doğaçlama olarak kendi dillerinde kendi bölgelerinin ulularını o anda çağırıyorlar. Dersim’de ‘Venge Hakk’ diyorlar. Hakk’ı çağırma erkânı vardır orada. Orada kendi ana dillerinde, eski yapıda cemler yürütülüyor. Türkçe olma şartı yok. Ben bunun politik bir bakış açısı olduğunu düşünüyorum. Oysaki sahaya çıkıldığında bunun böyle olmadığı görülüyor. Yani bir Bingöl’deki Dersim’deki, Adıyaman’daki köy cemine gittiğinizde oradaki insanlar kendi ana dilinde cem, muhabbet yürütüyor”
Cebrail ARSLAN/ANTALYA
Yoruma kapalı.