PİRHA – Kureşan Ocağı evlatlarından Musa Kazım Engin Dede, ‘72 Millete bir nazarla bakmak’ sözünü yorumladı. Aleviliğin hümanist bir inanç biçimi olduğunu vurgulayan Engin, “İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi, Alevilik felsefesinin yanında daha geride kalır. Ancak Aleviliği kirletmeye çalışıyorlar. Alevilerin en çok sahiplenmesi gererken nokta Aleviliğin hümanist, enternasyonalist, laiklik özüdür” dedi.
Pir Hacı Bektaş Veli’nin “72 Millete bir nazarla bakmak” sözü, Alevi toplumunca inancın temel kuralları arasında sayılır. Fikirleri ile Anadolu’nun kültürel yapısını derinden etkilemiş olan Hacı Bektaş Veli’nin, farklı olanı ötekileştirmeme üzerine kurduğu söylemin manasını Musa Kazım Engin’den dinledik.
“ALEVİLİĞİN HÜMANİST DÜŞÜNCEYE SAHİP OLDUĞUNUN GÖSTERGESİ”
‘72 millete bir nazarla bakmak’ kavramının Alevilik haricinde başka bir inançta kural olarak var olmadığının altını çizen Musa Kazım Dede, şu yorumu yaptı:
“Biri Yahudi sever öbürü ise Yahudi düşmanıdır. Fransız ırkı, Cezayirliyi aşağılar. Öbürü ‘Biz Amerikalıyız’ der Kızılderili’yi aşağılar. Emperyalist sömürgeciler Afrika’ya gider ‘siyah derililer’ diyerek renginden dolayı aşağılar. Aleviliği bütün bunlardan ayıran en temel, en karakteristik özellik Hünkâr Bektaş Veli’nin şu sözünde saklıdır: 72 Millete bir nazardan bakınız.
Dili, dini, ırkı, rengi, cinsi ne olursa olsun iyiler iyidir. Peki hangi iyiler? Hangi renkten olursa olsun, hangi ırktan olursa olsun hangi cinsten olursa olsun… Yani cinsiyet sorgulaması, renk sorgulaması yok. Çekik gözlüymüş, siyah deriliymiş, Kızılderili’ymiş öyle bir problem yok. İnsanı sadece insan olduğu için anlayan, insan olduğu için ona dergâhın kapılarını arkasına kadar açan bir inançtan bahsediyorum.
72 millete bir gözle bakmak aynı zamanda Aleviliğin ne kadar büyük bir hümanist düşünceye sahip olduğunun en temel göstergesidir. 72 millete bir nazar ile bakmak Aleviliğin daha sonra bir takım sol literatürlere girmiş olan enternasyonalist anlayışın kitabını yazmak demektir. Evet enternasyonalizm bir üstün ırka inanmayan hiç kimsenin kimseden üstün olmadığını savunan, bütün dünya halklarının hangi renkten, hangi milletten, hangi cinsten olursa olsun eşit olduğunu, eşit olması gerektiğini savunan modern terminolojiye göre tanımlanmış bir tanımdır. Alevilik tamı tamına % 100 enternasyonalistir. Aynı zamanda Alevilik %100 hümanisttir. Bugün Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi’nde ne yazıyorsa daha da fazlası Alevilikte vardır. Yani İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi, Alevilik felsefesinin yanında daha geride kalır. Kötü değildir ama bizim felsefemiz o kadar yüce, o kadar geniş, o kadar büyük, o kadar hacimlidir ki İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi, modern, eşitlikçi, adaletli dünya insanlarına gerçekten güzel bir anlayış sunmasına rağmen bizim felsefemizin yanında çok daha geride kalır.”
“72 MİLLETE BİR NAZARLA BAKMAYAN IRKÇI OLUR”
Musa Kazım Engin Dede, Hacı Bektaş Veli’nin, insan yetiştirmede benimsediği ilkelerin toplumda ne derece karşılık bulduğunu da ifade etti. Engin, Alevi inancında eşitlik ve ahlak temelli söylemlerin öncelikli kurallar olduğunun altını çizerek, “Peki, 72 millete bir nazarla bakmış mıyız gerçekten?” sorusunu da şu cümlelerle cevapladı:
“Evet bakmışız. İşaretini nereden göreceğiz? Bunu dergâhta görüyoruz. Bakın Arap Alevi var, Kürt Alevi var, Türk Alevi var, Acem Alevi var, Türkmen Alevi var, Arnavut Alevi var, Ermeni Alevi var, Makedon Alevi var, Roman Alevi var, Abdal Alevi var, Çingene Alevi var. Onlar hiç bizim yanımızda Çingene olduğu için rahatsızlık duymuyorlar. Biz de onların Çingene olmalarından rahatsızlık duymuyoruz. Abdallardan biz hiç rahatsız olmayız niye? Çünkü benim felsefem bana bunu öğretmiş, bunu vermiş. Benim felsefem bana ‘böyle bakacaksın’ demiş. ‘İyiler iyidir’ demiş. Ben bütün o olumsuzluklar içinde sadece iyisini seçerim. Rengine, ırkına, cinsine, kökenine, soyuna bakmam.
Tersinden de konuşalım. 72 millete bir nazarla bakmazsak ne olur? Faşist olur. Tek kelimeyle bunu söylüyorum. 72 millete bir nazarla bakmayan ırkçı olur. Başka milletlerden, halklardan kendini ya da sevdiği herhangi bir topluluğu daha üstün görmeye başlar. Daha üstün görmeye başlamak faşizmin temel karakteridir. Faşizm üstün ırk teorisine dayanır. O yüzden Hitler, üstün Alman ırkını yaratmak için Almanya’da bütün Çingeneleri, Romanları öldürmüş. ‘Üstün Alman ırkı, safkan Alman ırkı yaratacağım’ diyerek insan hareleri oluşturmuşlar. Onun dışında kalan bütün etnik kimlikleri farklı düşüncede veya etnik yapıda olanları gaz odalarına doldurup yok etmişler. Faşizm derken bunları uygulamalı olarak görmüşsün zaten. Aynı faşist anlayışlar ülkemizde de Maraş Katliamı’nda, Dersim’de, Koçgiri Katliamı’nda önümüze çıktılar. Ne dediler? ‘Zo diyenleri temizledik şimdi Lo diyenleri temizleyeceğiz’ dediler. ‘Lo’ diyenler kimdi? Kürtlerdi. ‘Zo’ diyenler kimdi? Ermenilerdi. ‘Ermenileri hallettik şimdi sıra Kürtlere geldi’ dediler.
“ALEVİLERİN EN ÇOK SAHİPLENMESİ GEREKEN NOKTA, ALEVİLİĞİN HÜMANİST ÖZÜDÜR”
Halbuki biz bu ülkede kardeşçe yaşayamaz mıyız? Bu ülkede birbirimize hoşgörüyle bakmak için illa birbirimizi boğazlamamız mı gerekiyor? Alevilik bütün bunları aştığı için Aleviliği kirletmeye çalışıyorlar. Alevilerin en çok sahiplenmesi gereken nokta Aleviliğin hümanist özüdür, enternasyonalist özüdür ama en fazla da laiklik özüdür. Şöyle bir cümleyle bunu noktalamış olalım;
‘Bismi Şah ya Hakk ya Xızır. Vakitler hayrola, hayırlar fet ola, mazlumlar abat ola, zalimler berbat ola. Hakk erenler yolumuzu yolsuza, arsıza, hırsıza, namussuza, pirsize, ikrarsıza ve nursuza düşürmeye. Yolu sevgiden, yolu kardeşlikten, yolu dostluktan, yolu gerçekten insandan geçen herkesle bizi kardeş eyleye. Irkları, renkleri, kimlikleri, kültürleri saygıyla kucaklayanlardan eyleye ve her daim bizi anlımız ak, başımız dik eyleye. Namerde muhtaç eylemeye, çocuklarımızı yobazın şerrinden, zalimin zulmünden koruya. Dil bizden, nefes Piri Salih Abdal Musa’dan, Hünkâr Bektaşi Veli’den ola. Gerçek erenlerin demine devranına Hü’ diyor teşekkür ediyorum.”
Cebrail ARSLAN-Eren GÜVEN/PİRHA
Yoruma kapalı.