Türkiye gençlik hareketinin devrimci önderleri Deniz Gezmiş, Yusuf Aslan ve Hüseyin İnan, katledilişlerinin 45. yılında 6 Mayıs’ta 17 merkezde anılacak.
Deniz Gezmiş, Hüseyin İnan ve Yusuf Aslan’ın asılarak idam edilmelerinin üzerinden tam 45 yıl geçti.
Sol ve özgürlükçü hareketlerin hakim olduğu ’68 dönemi Türkiye’de de geniş kitleleri etkisi altına aldı. 1965 seçimlerinde yüze 3 oy alarak 15 milletvekiliyle parlamentoya giren Türkiye İşçi Partisi (TİP), Meclis’e sosyalist milletvekillerini taşıyan ilk parti oldu. Dönemin gençliği arasında heyecan yaratan TİP, 60’lı yılların başında Türkiye’deki sol hareketin önemli merkezlerinden biri oldu.
Bu dönemde, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ne kaydolan Deniz Gezmiş TİP’e, ODTÜ’de okuyan Yusuf Aslan ve Hüseyin İnan ise, Fikir Kulüpleri Federasyonu’na (FKF) üye oldu. Ancak, sol hareket içinde hızla politikleşen ve öğrenci lideri olarak sivrilen Deniz Gezmiş, Yusuf Aslan ve Hüseyin İnan’ın tanınmasını sağlayan olay Amerika 6. Filosu’nun Türkiye’ye gelişini protesto etmek için düzenlenen eylemler oldu.
68 yılının sonuna doğru Deniz Gezmiş ve arkadaşları TİP’ten koparak daha radikal bir hareket olan Devrimci Öğrenci Birliği’ni (DÖB) kurdular. Bu sırada FKF de Dev-Genç’e dönüştü.
1969 yılında İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nin işgaline öncülük eden Gezmiş hakkında tutuklama kararı çıkartıldı, ancak Gezmiş yakalanmaktan kurtulmayı başararak Filistin’e gitti. Bu dönemde ileride Türkiye Halk Kurtuluş Ordusu’nun (THKO) kadrolarını oluşturacak gençler (Deniz Gezmiş, Hüseyin İnan, Yusuf Aslan, Cihan Alptekin, Kadir Manga, Atilla Keskin, Mustafa Yalçıner…) Filistin Kurtuluş Örgütü (FKÖ) kamplarına giderek gerilla eğitimi aldı.
1970 yılında Türkiye’ye dönüşlerin ardından Türkiye Halk Kurtuluş Ordusu’nu (THKO) kurdular ve böylece silahlı mücadele dönemi başladı. 1971 yılında Ankara Emek’teki İş Bankası soygununda yer alan Gezmiş daha sonra Balgat’taki Tuslog tesislerinden 4 ABD’li askerin kaçırılmasında yer aldı. Bu askerler daha sonra serbest bırakıldı.
12 Mart 1971’de muhtıra ile gelen askeri darbe, öğrenci hareketini hedef tahtasına oturttu. THKO ve Mahir Çayan önderliğindeki THKP-C’nin pek çok üyesi tutuklandı ve öldürüldü. Deniz Gezmiş, Gemerek’te, Yusuf Aslan Şarkışla’da, Hüseyin İnan Kayseri’de yakalandı.
Gezmiş, Aslan ve İnan, savcılığını Baki Tuğ‘un üstlendiği, Tuğgeneral Ali Elverdi başkanlığındaki Ankara Sıkıyönetim Komutanlığı 1 No’lu Askeri Mahkeme’de yargılanarak idama mahkûm edildi. Kimsenin canına kıymayan üç genç hakkında, “Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın tamamını, bir kısmını tağyir, tebdil veya ilgaya teşebbüs ettikleri ” iddiasıyla “TCK’nın 146/1 maddesi uyarınca” idam kararı verildi.
Bu dönemde onları kurtarmak için yapılan girişimlerin çoğu sonuçsuz kaldı, hapisten kaçmayı başaran Mahir Çayan önderliğindeki bir grup NATO’ya ait radar istasyonunda çalışan iki İngiliz ve bir Kanadalı teknisyeni kaçırarak Deniz Gezmiş, Yusuf Aslan ve Hüseyin İnan’ın serbest kalması istemiyle eylem başlattılar, ancak Kızıldere’de kuşatıldıkları evde öldürüldüler.
Deniz Gezmiş, Yusuf Aslan ve Hüseyin İnan hakkında verilen idam cezaları TBMM’de 24 Nisan 1972’de yapılan oylamada 48’e karşılık 273 kabul oyuyla kesinleşti.
İdam kararları, TBMM Genel Kurulu’nda Süleyman Demirel liderliğindeki Adalet Partisi grubunca, 27 Mayıs 1960 darbesinden sonra idam edilen Başbakan Adnan Menderes, Dışişleri Bakanı Fatin Rüştü Zorlu ve Maliye Bakanı Hasan Polatkan‘a karşılık olmak üzere “üç – üç” diye tempo tutularak onaylandı.
CHP kanadında ise İsmet İnönü ve Bülent Ecevit ile arkadaşları “siyasi suçlarda idam cezasına karşı çıkarak” ret oyu kullandılar.
Deniz Gezmis, Yusuf Aslan ve Hüseyin İnan, 6 Mayıs 1972’de, bugün müze olan Ankara Ulucanlar Cezaevi’nde sabaha karşı asılarak idam edildiler. İdam edildiklerinde Gezmiş ve Aslan 25, İnan ise 23 yaşındaydılar.
Deniz Gezmiş’in son sözleri “Yaşasın Kürt ve Türk halklarının kardeşliği” oldu.
Darağacına çıktıklarında idam sehpalarını kendileri ayaklarının altından iten Deniz Gezmiş, Yusuf Aslan ve Hüseyin İnan, 43 yıl önce bugün idam edilmeden önce, sevdiklerine son kez mektupla seslenmişlerdi.
6 Mayıs 1972’de idam edilen ‘Üç fidan’ için yapılacak anma etkinlikleri ise şöyle:
İSTANBUL
Saat 18.00’de Taksim AKM önünde buluşularak Dolmabahçe’ye yürünecek. Yürüyüşe, ihraç edilen akademisyenler, sanatçı ve aydınlar da katılacak. Yürüyüş, Dolmabahçe’deki anma programı ile sonlanacak.
ANKARA
Saat 12.00’de Karşıyaka Mezarlığı’nda anma programı gerçekleştirilecek. Anma için Karşıyaka Mezarlığı 2 nolu kapıda toplanılacak.
İZMİR
18.30’da Alsancak Sevinç Pastanesi önünde buluşularak yürüyüş gerçekleştirilecek.
DİYARBAKIR
Eğitim Sen Diyarbakır 1 Nolu Şube bürosunda, saat 14:00’te sinevizyon gösterimi ve anma etkinliği gerçekleştirilecek.
KOCAELİ / İZMİT
Saat 18.00’de Belediye İş Hanı önünde basın açıklaması düzenlenecek.
ESKİŞEHİR
Saat 14.00’te Adalar mevki Migros önünde basın açıklaması yapılacak.
Saat 15.00’te EMEP Eskişehir il binasında ‘Gençlik mücadelesi’ konulu forum gerçekleştirilecek.
DENİZLİ
18.00’de basın açıklaması, 19.00’da EMEP Denizli il binasında belgesel gösterimi ve anma etkinliği yapılacak.
UŞAK
Tiritoğlu Parkı’nda saat 18.30’da buluşulacak.
ANTALYA
Saat 18.00’de Attalos Meydanı’nda buluşulacak.
ÇANAKKALE
17.00’de Golf Aile Çay Bahçesinde toplanılarak iskeleye yürüyüş gerçekleştirilecek.
LÜLEBURGAZ
15.00’te Pardon Gençlik Kültürevinde ‘Fırtınanın Çocukları’ belgesel film gösterimi yapılacak.
AYDIN
16.00’da Zencefil Cafe’de belgesel gösterimi ve anma etkinliği düzenlenecek.
KUŞADASI
Saat 20.00’de Erkan Yücel Sahnesi’nde belgesel gösterimi ve anma etkinliği yapılacak.
DİDİM
Didim Cemevi’nde saat 20.00’de anma etkinliği yapılacak.
MUĞLA
Saat 14.00’te ‘Fırtınanın Çocukları’ belgeselinin gösterimi yapılacak. 16.00’da ’68’den bugüne gençlik hareketi ve mücadelesi’ söyleşisi yapılacak.
ÇİĞLİ
16.30’da Çiğli Yeni Kaymakamlık karşısında buluşulacak.
NARLIDERE
20.00’de Narlıdere Demokrasi Meydanı’nda toplanılacak.
BORNOVA
18.30’da Büyükpark Ayfer Feray Açık Hava Tiyatrosu’nda buluşulacak.
Yoruma kapalı.