PİRHA-Festivallerde semah dönülmesine tepki gösteren Ağuçan Ocağı Piri İnanç Dolu, “Pirin ve rayberin olmadığı, hizmetlerin görülmediği ortamlarda semah dönülmesi yanlıştır. Semah, folklorik bir dansmış gibi alanlarda pirsiz, raybersiz, mürşitsiz bir şekilde Hakk için olmayan, seyir için bir noktaya çekilmiş durumda” dedi.
Semah, Aleviliğin önemli inanç-kültür unsurlarındandır. Semavi dinlerde kadın ve erkeğin birlikte ibadet olarak müzik ve söz eşliğinde semah dönmesi kabul edilemez bir olgudur. Bu nedenle semah geleneğinin kökeni birçok araştırmacı tarafından ve birçok pir-dede tarafından gerek Kırklar Cemi ile gerekse İslam’dan çok öncesi birçok inanç ve gelenekler ile açıklanmaktadır. Semah aynı zamanda Aleviliğin temel ibadeti olan cemin de önemli bir parçasıdır, ilahi bir aşk olarak görülür.
Semah dönülecek yerin Hakk meydanı olarak tanımlanması gerekiyor. Kapalı ya da açık mekan fark etmez. Eğer o Hakk meydanında çerağ uyanıyorsa, dede/ana gülbeng veriyorsa, zakir bağlamasında nefesleri dile getiriyorsa, o buluşma Yol, hizmet içinse, orası Hakk meydanıdır ve semah hizmeti yerine getirilir. Onun dışında Hakk meydanı olmayan, çerağsız, dedesiz, anasız, gülbengsiz alanlarda, düğünlerde ve eğlence ortamlarında dönülmemelidir. Nasıl ki, cemsiz semah olmaz ise gülbengsiz, dedesiz, zakirsiz semah hizmeti de kabul görülmez.
Cemlerde görülen 12 hizmetin tümü “Yol hizmeti” olarak adlandırılır. Bu nedenle 12 hizmetlerden biri olan ‘Semah’ı dönenlere ‘ekip’ denilmesi de öğretide doğru bulunmaz. Ayrıca semah hizmetinde yer alan ister kadın, ister erkek olsun, tek tip kostüm ya da kıyafet şartı yoktur. Yol hizmetinde esas olan şekil değil özdür, ayaklar çıplaktır. Fakat bazı dernek ve cemevleri, semah hizmeti verenleri ya tek tip kostümlere sokuyor ya da yasa, acıya büründüren siyah elbiseleri şart koşuyor.
Semahın folklorik bir oyun gibi gösterilmesi Aleviler tarafından tepkiyle karşılanmakta. Semahın “Hakk için ola seyir için olmaya” lafı hiçe sayılarak festivallerde ‘semah gösterisi’ adı altında Alevi inancının önemli bir ritüelinin içi boşaltılıyor.
Ağuçan Ocağı Piri İnanç Dolu ile semah ekipleri ve festivallerde semah dönülmesi üzerine sohbet ettik.
“SEMAH CEMDEKİ SON EVREDİR”
İnanç Dolu, geçmişte ocak pirlerinin, taliplerin evlerine misafir olup cem yürüttüklerini belirterek “Pir, talibinin köyünü ziyaret eder, köydeki sorunları, sıkıntıları giderir, peyik salınır ve cem yapılırdı. Semah ise cemdeki en son evredir. Genelde köylerde yapılan cemlerde belli başlı kişiler cemlerdeki 12 hizmeti yürütürdü. Semah ise kişinin kendi içinden geldiği gibi çarkı pervaza dâhil olmasıyla başlayan bir ritüeldir. Cemde bütün hizmetler yerine gelir ve ceme katılanlar aşkı en derinden hisseder ve çarkı pervaza dâhil olur” diye belirtti.
“‘HAKK İÇİN OLA SEYİR İÇİN OLMAYA’ SÖZÜNDEN UZAKLAŞILDI”
Ekonomik ve politik nedenlerden dolayı başlayan göçlerle birlikte büyük şehirlerde Alevi nüfusu yoğunlaşınca cemevi ihtiyacı doğduğunu ifade eden İnanç Dolu, “Cemevlerinin yapılmasıyla beraber bir nevi pirin taliple ilişkisi kesildi. Her ocak kendi talibinden, her talip de kendi ocağından uzaklaştı. Her ocak kendi talibiyle değil, her ocağın talibi cemevindeki pirle ibadetin içerisine dâhil oldu. Böyle olunca da sorunlar ve sıkıntılar noktasından biraz uzaklaşıldı. Dar û didar ve cem û civat biraz uzakta kaldı. Dar û didar ve cem û civat cemlerin olmazsa olmazıdır. Gelişen teknoloji ile birlikte görsel basının da etkisiyle cemler artık canlı yayınlarla veya sosyal medya da yapılan yayınlarla açık bir halde yapılmaya başlandı. Aslında pirlerin, rayberlerin ve ocakzadelerin dediği gibi ‘Hakk için ola, seyir için olmaya’ sözünde ‘Hakk için ola’ kısmından biraz uzaklaştık, seyir için olmaya başladı. Çünkü çerağı uyandırmakla çerağı sır etmek arasında kalan süre aslında sır olarak kalmalıydı” dedi.
“HİZMETLERİN GÖRÜLMEDİĞİ ORTAMLARDA DÖNÜLMESİ YANLIŞTIR”
Şehirlerde cemevlerinin kurulmasıyla beraber semah ekiplerinin kurulmaya başlandığını belirten İnanç Dolu, “Artık mitinglerde, panellerde, festivallerde semahlar dönülmeye başlandı. İşin özünde pirin ve rayberin olmadığı, hizmetlerin görülmediği ortamlarda semah dönülmesi yanlıştır. Çünkü semah cemin son noktasıdır. Özellikle bizim bölgemizde semah dönülürken aşk yakalandığı zaman ağlayanlar ve bayılanlar olurdu. İbadetin bir şekli, şemali yoktur, biri ikinci adımını atarken diğeri birinci adımını atar mühim olan duyguyu yakalamaktır. Şimdi bakıyoruz semah ekipleri bizim semahımız folklorik bir dansmış gibi alanlarda pirsiz, raybersiz, mürşitsiz bir şekilde Hakk için olmayan, seyir için olan bir noktaya çekilmiş durumda. Ocakzadelerin en çok itiraz etmesi gereken nokta bu olmalı. Çünkü çerağı uyandırmadan cemin başlamayacağı gibi çerağın sönmediği gibi cemin bitmeyeceği de aşikârdır. Pir, rayber olmadan deyişler, beyitler söylenmeden ve hizmetler yerine getirilmeden dönülen semah sadece seyir içindir. Bizim ibadetimizin ana teması Hakk için ola, seyir için olmaya’dır” diye konuştu.
Cihan BERK/ELAZIĞ
Yoruma kapalı.