Diyanet’ten Kuran istemişti: Cemevinde ibadetimi Kuran’a göre yapıyorum

PİRHA- Diyanet İşleri Başkanı’ndan Tunceli Cemevi ziyareti sırasında Kuran isteyen Çemişgezek Cemevi Başkanı Ali Hadi Yıldız ile konuştuk. Sorularımıza net yanıtlar vermekten kaçınan Yıldız, dedelerin eğitimsiz olduğunu, Kuran öğrenmeleri gerektiğini iddia ediyor. Yıldız, imam hatipli ve ilahiyatçı kişilerin dedelik yapabileceklerini savunuyor.

Alevi inancına ve Alevi toplumuna yönelik asimilasyon politikaları AKP iktidarıyla tavan yaptı. Tam da bu dönemde, “Cemevleri bizim kırmızı çizgimizdir” diyen Diyanet İşleri Başkanı geçtiğimiz hafta Tunceli Cemevi’ne ziyaret gerçekleştirdi. Ziyarette Diyanet İşleri Başkanı’ndan imam hatipli ve ilahiyat mezunu iki kişinin dedelik yapması için atama talep edildi.

Dersim’de Çemişgezek Cemevi Başkanı Ali Hadi Yıldız’ın ise Diyanet’ten Kuran’ı Kerim istediği ortaya çıktı.

Ali Hadi Yıldız’a telefonla ulaşıp duruma dair sorular yönelttik.

Yıldız, Kuranı dışlayan biri olmadığını sürekli kanıtlamaya çalışarak, dedelerin cahil olduğunu Kuran’a göre ibadet edilmesi gerektiğini savundu. Yıldız, imam hatipli, ilahiyatçı kişilerin cemlerde dedelik yapmasında bir sakınca görmediğini de ekledi.

İşte Yıldız’ın, sorularımıza verdiği yanıtlar:

PİRHA: Diyanet İşleri Başkanı Ali Erbaş Tunceli Cemevi’ni ziyaret etmişti. Hala konuşuluyor bu ziyaret ve sonrasında yapılan açıklamalar. Alevi kamuoyundan, kurumlardan tepkiler var. Diyanet İşleri Başkanı’ndan Kuran istenmesi ve imam hatipli, ilahiyatçı kişilerin dede olarak atanmasının önerilmesi epey tepki çekti. 

ALİ HADİ YILDIZ: Cemevinde böyle talep duymadım, böyle bir şey talep edilmedi.

Kuran’ı Kerimi sizin talep ettiğinizi biliyoruz. 

Doğrudur.

Neden böyle bir talepte bulundunuz?

Ama siz neden bir cümleyi alıyorsunuz? Ben bunu anlayamadım. Ben söyledim, doğrudur.

Birbirimize kızmadan konuşalım. Ben sorularımı soracağım, siz cevaplayın. 

Bir cümleyi almak değil. Ben dedim ki Türkçe biliyorum, Türkçe okuyorum. Dualarımı Türkçe okuyorum. Ben Kuran dışı bir insan değilim. Ben Arapça’dan anlamam. Bu toplumda okumak isteyenler varsa ben de elhamdülillah Aleviyim. Allah, Muhammet Ali diye dualarımı yapıyorum. İnancımı yapıyorum. Çemişgezek’te yüzde 31 Alevi kesim var. Sünni kesimle beraber yaşıyoruz. Ben kimsenin dinini, inancını ölçmem. İnsanlar Arapça bilmiyor. Okumak istiyorsa, Türkçe tefsirle Kuran’ın ne olduğunu, duanın ne olduğunu oradan okur öğrenir. Konu bu. Diyanet İşleri Başkanı’na söyledik, cemevlerine yasal statü tanınsın. Biz bu ülkede ayrımcılık istemiyoruz. Seçimden seçime hatırlanıyor bu işler. Bunları konuştuk, o da dinledi. Çemizgezek’te 1997’den beri cemevi başkanlığı yapıyorum. İnancımı yaşamak istiyorum. Devlet benim inancıma yön vermesin.

Peki devletin Alevi inancına nasıl müdahale ettiğini, yön verdiğini düşünüyorsunuz?

Bakın şunu söyleyeyim. Yıllardan beri biz inancımızı yaşıyoruz. kimse bize müdahale etmedi, şöyle yapamazsın demedi. Biz kendi imkanlarımızla, halkla cemevimizi yaptık.

Cemevi ne zaman yapıldı?

2002 yılında yapıldı.

Bir derneğe, federasyona bağlı mısınız?

Bağımsız olarak kurulduk. Cemevini halk yaptı. Sünni kesim de yardım etti. Ben insanlar arasında ayrım bilmem. Benim kabem insandır. Ben Aleviyim diye hiç yanlışım olmaz mı? Ama biz ayrımcılık bilmeyiz. Ben Alevi bir ana ve babadan doğmuşum. İnancımı yaşıyorum.

Çemişgezek Cemevi’nde dede var mı? Ya da kaç dede var? 

Cemevine dede Pertek’ten, Tunceli’den ve Elazığ’dan geliyor. Ayda bir cem yapıyoruz. Dede duasını verir, 12 imamların amacı neyse onu açıklar dede. Lokmamızı veriyoruz.

Peki Kuran’a göre mi Alevi inancına göre mi cem yapıyorsunuz?

Şimdi Alevi inancına göre yapılır da…O inanç Kuran’dan alıntılarla yapılır. İçinde Arapça olmaz. Ama İncil’den, Tevrat’tan almıyoruz. Cem de Alevilik de Allah, Muhammet, Ali diye yaşar.

Allah, Muhammet, Ali deniliyor zaten ibadet sırasında. Ona kimsenin itirazı yok. Mevcut Kuran’ı Kerim’e göre mi ibadet ediyorsunuz?

Yani başka bir Kuran’ı Kerim mi var Aleviler için?

Kuran’a göre ibadet derken, Sünni kesimin inancına göre mi ibadetinizi yapıyorsunuz? Bunu soruyorum. Kuran’da İslam’ın beş şartından bahsediliyor. Bunları yerine getiriyor musunuz? 

Alevi inancının gelenek ve görenekleri farklı. Sünni kesim camiye gider, Alevi kesim cemevine gider. Bunu sağır sultan dahi biliyor. Bu soruyu bana sormanıza gerek yok.

Kuran’ın içeriği bellidir. Kuran sadece Allah, Muhammet, Ali’den ibaret değil. Sünni kesimin inandığı ve şartlarını yerine getirdiği bir Kuran’ı Kerim var. 

Alevilerin Kuran’ı ayrı mı?

“KURAN’A GÖRE İBADET EDİYORUM”

Kuran’da İslamın şartları ortada, ayetler, sureler ortada. Namaz kılmak diye bir şart var. Oruç tutmak var. Bütün bunlar Alevi inancında var mı? Sizin başkan olduğunuz cemevinde bu doğrultuda mı ibadet ediliyor? 

Bizim cemevinde Aleviliğin içtihatı yürütülüyor. Benim dedem, babam 300 yıl önce nasıl yaşamışsa, Kuran, Allah, Muhammet, Ali, ya Hüseyin demişse o şekilde yürüyor bizim cemimiz. Biz Kuran’a karşı değiliz.

Kuran’a karşı mısın değil misin bunu sormuyorum. Kuran’a göre düşünüyorsunuz. Ben de bu doğrultuda soruyorum size. 

Evet Kuran’a göre ibadet ediyorum.

İslamın şartlarını yerine getiriyorsunuz yani. 

Alevi İslami kültürü neyse yerine getiriyorum.

Peki Çemişgezek Cemevi’ndeki dedeler ocaklara mı mensup? İmam hatip, ilahiyatçı kişilerin maaşlı dedelik yapması için Tunceli Cemevi ziyareti sırasında Diyanet’e önerildi. Sizin cemevine gelen dedeler de bu eğitimde mi?

Bizim dedelerimiz ocaklardan geliyor. 12 Hizmeti yürütecek dedeleri seçeriz. Ocaktan olabilir ama Aleviliği bilmiyorsa zorla mı getireceğiz.

“HER DEDE ALEVİLİĞİ BİLMİYOR”

Bir insan dedelik yapıyorsa zaten Aleviliği bilir. 

Yok, öyle her dede Aleviliği bilmiyor. O cemi, erkanı yürütmek kolay bir şey değil.

Peki imam hatipli, ilahiyat mezunu ‘dede’ var mı cemevinizde?

Ben onu bilmiyorum. yok yok öyle bir şey yok.

Alevilerin, dedelerin Kuran’ı bilmesi gerektiği kadar Alevi inancını bilmesi gerektiğine de inanıyor musunuz?

Alevi kesimi Arapça’yı fazla bilmez. İnsan hangi dilden anlıyorsa o dilden ibadetini yapsın. Ben bilmiyorum Arapça’yı. Aleviler Türkçe okuyor, Türkçe biliyor semahını, duasını. İnsanlar anladığı dilde yapmalı ibadetini.

Zaten Aleviler ibadetini anladığı dilden yapıyor. Siz baştan beri ‘Arapça bilmiyoruz, Türkçe yapmak istiyoruz’ diyorsunuz.

Sen diyorsun niye Kuran, ben de cevap veriyorum. Başkana söyledim, sağır sultan dahi duydu. Alevilerin ibadeti, ibadet şekli, ibadet yeri cemevidir. Devletten beklediğimiz cemevleri yasal statüye kavuşmasıdır. Bu kadar basit.

Tüm Aleviler cemevlerine yasal statü istiyor. Peki cemevinizin kaç üyesi var, üyelik sisteminiz nasıl? Bir kişi gelip üye olmak istiyorum dediğinde nasıl üye olabiliyor? 

Devlet kanunları neyse o şekilde üye yaparız.

Alevilerin talepleri arasında Diyanet İşleri Başkanlığı’nın kaldırılması da var. Siz Diyanet’in kaldırılmasını istiyor musunuz?

Diyanet’i biz kurmadık. Diyanet kalk demekle kalkmaz. Büyük bir kurum. Türkiye’de en fazla bütçeden pay alan bir kurum. Ben istemiyorum demekle bu kalkmaz.

Kaldırılmaz meselesi ayrı. Siz bir cemevi başkanı olarak Diyanet’in kaldırılmasını istiyor musunuz? 

Ben bir Alevi olarak diyorum ki, insanca yaşamak istiyorum. Benim kabem insan diyorum. Hiç bir inanç bütçeden para almamalı.

“İMAM HATİPLİ, İLAHİYATÇI DEDELİK YAPAR”

Tunceli Cemevi imam hatipli ve ilahiyatçı iki kişinin maaşlı dedelik yapması için Diyanet’e öneride bulundu. Sizce bu kişiler dedelik yapabilir mi? Cem yürütebilir mi? 12 Hizmeti yerine getirebilir mi? 

12 hizmeti biliyorsa yapar, neden yapmasın.

İmam Hatipli, ilahiyatçı bu kişilerin dedelik yapmasının önerilmesini içinize sindirebildiniz mi?

Ben onu duymadım. Kim önermiş acaba bilmiyorum.

Tunceli Cemevi Başkanı önerdiklerini söyledi. Siz ne düşünüyorsunuz? Dede mi kalmadı da imam hatip mezunu kişilere dedelik yaptırılacak?

Kişinin aklı var fikri var. Ne yapacağını bilir.

Siz cevap verin istiyorum, cemevi başkanısınız bir fikriniz vardır.

Orada devletin yetkisine karışacak bir şeyim yok.

Talip dede ilişkisi var sonuçta. Herkes dedelik yapabilir mi? Dede atanır mı?

Dede olmakla, onun yaşamı olmayacak mı?

Sonuçta dedelere maaş verilmesini mi istiyorsunuz?

İsterim neden istemeyeyim. Herkes alıyorsa onlar da alsın.

Ancak dedeler, pirler maaş istemiyor. Büyük çoğunluk maaş istemediğini söylüyor devletten.  

Söyleyebilirler.

Maaş alan, devletin kontrolünde bir dede, devletin memuru olacak bir dede Alevi Yolu’nu yürütebilir mi?

Devlet müdahale edemez. O zaman Alevilik kalmaz. Ne ben değiştirebilirim, ne başkası değiştirebilir.

Maaşlı bir dede bu Yolu yürütebilir mi? Bunu öğrenmeye çalışıyorum.

Yürütür neden yürütmesin.

Ama devletin memuru olmaz mı?

Eğitimsiz bir insan serseri bir mayına benzer. Dede çocuğudur eğitim görmemişse, Alevilerin bir okulu yoksa, 12 hizmeti bilmiyorsa yani sadece ya İmam Hüseyin ya Allah demekle bu iş yürümez. Yani Alevilik İslamın içindeyse…

 Ben başka bir şey soruyorum. 

Alevilik İslamiyet’in dışında mı?

Alevilik İslamın içinde mi, dışında mı tartışmasını yürütmeyeceğim sizinle. Size şunu demek istiyorum: Ocaktan gelen bir insan dedelik yapacaksa eğer dedelik vasfını kazanmıştır zaten. Bir olgunluğa eriştiyse, inanca hakimse, talipler de dedelik yapmasını isterse dedelik yapacaktır. Siz maaşlı bir kişinin dedelik yapacağına inanıyorsunuz ama maaş talep etmeyen dedelerin dedelik yapacağına inanmıyorsunuz.  

Eğitimsiz bir insanın dedelik yapacağına inanmıyorum.

Alevi inancını, Yolu’nu iyi bilen bir kişi dedelik yapabilir zaten. Nereden çıkarıyorsunuz eğitimsiz olduğunu?

Ben çok dede tanırım. Hiç bir şey bilmiyor ne yapalım şimdi.

O kişi dede değildir zaten hiç bir şey bilmiyorsa, 12 hizmeti bilmiyorsa. Dedelik yapamaz. 

Biz diyoruz ki benim kabem insandır. İnsana verdiğimiz değerdir. Biz diyoruz ki dedeler cahil kalmasın. Her dede Alevi içtihatını bilmelidir. Devlet mi okul açar bilemem ama bir eğitimden geçmeli dedeler.

Ne eğitimi bu, hangi eğitimden bahsediyorsunuz?

Alevilik eğitiminden bahsediyorum.

Türkçe Kuran okuyarak mı eğitimden geçmesine inanıyorsunuz?

Tabi ki inanıyorum. Ben Kuran dışı bir insan değilim ki.

Aleviliği Türkçe Kuran okuyarak mı öğreneceğini düşünüyorsunuz?

Aleviliği hem içtihattan, hem Kuran’dan öğrenirim. Ben neden rahatsız olayım ki.

Kuran’da Alevilik inancına yönelik hangi cümle var. Bana söyler misiniz?

Aradığın zaman var.

Kuran’ın içinden neleri uygulamak istiyorsunuz? Namaz mı kılsın Aleviler de? Hacca mı gitsin Aleviler? Ne demek istiyorsunuz?

Alevilerin inanç yeri cemevidir.

Kuran’a kimse bir şey demiyor. Saygılı herkes. Ancak Alevi inancı bellidir, çok nettir. Alevilikle ilgili, 12 Hizmet ile ilgili hangi cümle, bilgi var Kuran’da? Bir örnek verir misiniz?

Hz. Ali, Ehlibeyt ile ilgili bir çok ayet var. Okursanız görürsünüz. Ehlibeyt Hz. Muhammed’in çocukları.

Aleviler Ehlibeyti biliyor, sahip çıkıyor. Kerbela’nın acısını yaşıyor, 12 gün orucunu matem orucunu tutuyor. Siz sürekli Kuran’dan bahsediyorsunuz. Alevilikle ilgili ne var Kuran’da duymak istiyorum sizden. İslamın şartları var Kuran’da. Namaz kılmak var mesela. Siz Alevilerin bu şartları yerine getirmesini mi istiyorsunuz bir cemevi başkanı olarak?

Hayır. Alevilerin kültürü, inancı belli.

Alevilerin pek çok talebi var. Siz Kuran talep ediyorsunuz Diyanet’ten. Siz temin edemez miydiniz?

Bak sana şunu söyleyeyim. Benim evimde Kuran var. Sen okuduysan ben defalarca okudum. İnsanlar doğru veya yanlış kendi karar versin. Kuranı Türkçe okusun. Kimse Arapça okuduğu zaman anlamıyor. Ne okuduğunu da bilmiyor. Onun için bundan kimsenin rahatsız olmaması gerekiyor.

Alevi toplumunun inancı geçmişten bugüne sözlü olarak geldi. Ocaklar var. Pirler aracılığıyla Alevi inancı nesilden nesile aktarılıyor. Bağlama cemlerde olmazsa olmazdır. Bağlamasız bir cem ibadeti düşünülemez. 

Cemdeki deyişlerin çoğu Kuran’dan alıntılanmıştır. Yani Nesimiler, Hacı Bektaşlar, Yunuslar…

Anlaşıldı. Siz her şeyi Kuran’a bağlıyorsunuz. Sormadan edemeyeceğim. Alevilerin önemli taleplerinden biri de okullarda zorunlu din dersinin kaldırılması. Sizin bu yönde bir çabanız var mı? Bu ders kaldırılmalı mı?

Evet kaldırılmalıdır.

Neden kaldırılmalı?

Herkes istediği gibi yaşamalı inancını. Ben Cenabı Allaha karşı sorumluyum. İnancımı yerine getiririm veya getirmem beni bir başkası yargılayamaz. Yargılayacaksa Cenabı Allah yargılar.

Zorunlu din dersinde Alevi çocuklarına Sünnilik eğitimi veriliyor. Alevi çocuklar olumsuz etkileniyor, kafaları karışıyor. Bu konuda ne düşünüyorsunuz? 

Alevilikle ilgili açılmış davalar var. Toplantılar, konuşmalar var. Alevi inancı, Alevi inancına göre verilmelidir. Benim çocuğum eğitim alacaksa Alevilik içtihatına göre eğitim almalı.

Zorunlu din dersinde Kuran’daki bilgiler öğretiliyor. Sünni inancı işleniyor. 

Nerede Kuran’da?

Din dersinde Sureler ezberletiliyor çocuklara. 

Onu bilemem ben. Fazla okumadım. İsteyen alır, istemeyen almaz.

Bu ders zorunlu diyorum size. Alevi çocuklarını asimile etmeye çalışıyorlar. Diyanet işleri Başkanı’yla bu kadar sık görüşüyorsunuz ama “Cemevleri bizim kırmızı çizgimizdir dedi. Bu sözlere bir tepkiniz yok mu?

Valla bizim orada öyle bir şey konuşmadı.

Alevi toplumuna yönelik asimilasyon politikaları hayata geçirilmeye çalışılıyor. Siz yaptığınız çıkışlarla asimilasyona hizmet etmiyor musunuz?

Bu cemevlerinde hangi cemler yapılıyor, neler yapılıyor, ne konuşuluyor. Dedeler hizmeti nasıl biliyor. Ben herkesin Kuran’ı da, Zebur’u da, İncili de, Tevrat’ı da bilmesini isterim.

Dedelerin, pirlerin eleştirileri var. “Cemevleri minaresiz camiye çevriliyor” diye. Bu konuda ne dersiniz?

Biz de öyle bir şey yok. Burada aşure verdiğimiz zaman devletin rektörü de katıldı, valisi de, kaymakamı da katıldı. Ben orada konuştuğum zaman hepsi dinledi.
Çemişgezek’in yüzde 70’i Sünni. Yüzde 30’u Alevi. Ben Alevilik yaparsam o da Sünnilik yapar. Din üzerinden kimseye karışmam.

Cemevinde Alevi inancına göre ibadet etmek Alevilik yapmak mı? Neden bunu bir kompleks haline getiriyorsunuz? Orada bir Alevi de olsa kendi inancını yerine getirebilir. 

Ben cemevlerinin yasal statüye kavuşmasını diyorum. Ne yapabilirim.

Peki teşekkür ederim. 

Nilgün METE / İSTANBUL