PİRHA-Kırmancki, kaybolmaya yakın diller arasında gösteriliyor. Ömer Temur, “Yurtdışına gitmeyi düşündüğüm için Zazaca yerine İngilizce veya Almanca öğrenmenin benim için daha faydalı olacağını düşünüyorum” dedi. Deniz Atlı ise, “Benim dilim efsanevi Munzur Baba, Düzgün Baba ve Hızır’ın dilidir. Kendi coğrafyamda Zazaca dil kursları açılmasını isterim, hep birlikte dilimizi konuşalım” diye konuştu.
Dersim’de geleneksel müziğin, sözlü tarihin günümüze aktarımında çok büyük katkısı oldu. Sözlü ağıt ve klamların Dersim’in geleneksel ritüellerinde, düğünlerde, cenazelerde, Gağand(yeni yıl kutlaması), Hızır ayında yapılan ritüellerde saz ve üç telli cura ile çalınarak o bölgenin acısını, sevincini, öfkesini ve tarihini yansıtır, toplulukların bir araya geldiği etkinliklerde söylenir. Ağıt ve klamların, bu geleneğin ve dilin kaybolmamasına katkısı büyük.
‘Yeni çağ’ dediğimiz teknolojik dönemde geleneksel ritüeller daha az gerçekleşiyor. Artık müzikal gelenekler de değişime evrildi. Yeni jenerasyona ne kadar ulaşıldığına dair net bir söz ve söylem yok. Bütün bu sözlü geleneğe rağmen Kırmançki kaybolmak üzere, günlük konuşma dili olmak yerine sadece yaşlıların köylerde ve ailelerin evlerde konuştuğu bir dil haline geldi.
Kırmançki dilinde yazılı eserler, görsel yayınlar, akademik çalışmalar da oldukça sınırlı olduğundan yeni nesillere dilin aktarılmasında önemli sorunlar yaşanıyor. Kırmançki dili ile ilgili çalışmalar yapılmış olsa da yine de istenilen düzeyde ne konuşuluyor ne de yazılıyor. Yapılan çalışmalar genelde sınırlı ve bölgesel kalmış durumda.
Dersim’de yaşayan gençlerden Ömer Temur ve Deniz Atlı ile bundan sonra dil konusunda yapılması gerekenler üzerine konuştuk.
“ZAZACA YERİNE İNGİİZCE VEYA ALMANCA ÖĞRENMEK BENİM İÇİN DAHA FAYDALI OLUR”
Ailesiyle birlikte yaşamadığı için Zazacayı öğrenemediğini söyleyen Ömer Temur, “Ama şuanda en azından günlük yaşamda kullanabileceğim kelimeleri öğrenmeye çalışıyorum. Ailem konuşuyor ama biz anlamıyoruz ya da öğrenmek istemiyoruz. Biraz asimile olmuşuz ne yazık ki. Zazacaya zaman ayırabileceğimi düşünmüyorum. Türkiye’de bir gelecek görmediğim için yurtdışına gitmeyi düşünüyorum o yüzden Zazaca yerine İngilizce veya Almanca öğrenirim benim için daha faydalı olur” diye ifade etti.
“ODAK NOKTAMIZ BAŞKA ŞEYLER OLUNCA ZAZACAYA ZAMAN AYIRAMIYORUZ”
Zazaca müzikler dinlediğini vurgulayan Ömer Temur, “Erdoğan Emir’i çok seviyorum. Diğer dillere göre kulağa daha hoş geliyor. Dinlediğin zaman hiçbir şey anlamasan bile duyguyu sana hissettirebiliyor. Ben genelde türkü dinlerim ama bu aralar motivasyonum yüksek olsun diye pop şarkılar dinliyorum. 6. sınıfta Zazaca kursuna gitmiştim, yine kurs açılırsa giderim ama burada kalmayı düşünmüyorum. Dil kursları açılırsa öğrenilir ama artık herkes kendisinin bireysel savaşında ülkenin halinden dolayı herkes kendi geleceğini düşünmek zorunda kalıyor. Odak noktamız başka şeyler olunca Zazacaya zaman ayıramıyoruz. Genelde dükkanlarda İngilizce, Arapça yazılar yazıyorlar ama Zazaca da yazılar yazılsa insanlar merak edip sorar, sordukça da öğrenir. Çünkü gözle görüldüğü zaman ve çevrende konuşulduğu zaman dili öğrenmek daha iyi olur” dedi.
“ARKADAŞLARIMLA ANA DİLİMİ KONUŞAMIYORDUM”
‘Kırmancki güzel bir dildir, Hızır’ın dilidir’ diyerek sözlerine başlayan Deniz Atlı, “Dilimizi şu anda tam olarak konuşamıyorum. Annem çocukluğumdan beri yanımda ana diliyle konuşuyordu ama ben arkadaşlarımla ana dilimi konuşamıyordum. Yüzyıllardır hep soykırım altındayız, dilimizin kaybolmak üzere olmasına çok üzülüyorum. Dersim için bir söz vardır derler ki ‘Ne Spartaküs bizim gibi yaşadı ne de Che bizim gibi savaştı’ bedenlerimiz elbet bedel olacak, her şeyimizi aldılar ama gülüşümüzü asla alamazlar’ diye belirtti.
“ZAZACA DİL KURSLARI AÇILMASINI İSTERİM”
Genelde Zazaca müzikler dinlediğini belirten Deniz Atlı, “Bazen yabancı müzik de dinliyorum anlamıyorum ama bazen hoşuma gidiyor. Tabi ki ilk tercihim Zazaca ve Kürtçe şarkılardır çünkü yaşanmışlıklar üzerine şarkı yapılıyor. Benim dilim kimliğim giderse ben benden de olurum. Benim ana dilim anne sütü gibi helaldir ve dilimi yaşatmak isterim. Şu anda bize yaşanılacak pek bir şey bırakmadılar ama direnmeye devam edeceğiz. Benim dilim efsanevi Munzur Baba, Düzgün Baba ve Hızır’ın dilidir. Kendi coğrafyamda Zazaca dil kursları açılmasını isterim, hep birlikte dilimizi konuşalım” diye konuştu.
Cihan BERK-Nuray ATMACA/PİRHA
İLGİLİ HABERLER:
1-Sanatçı Zeynep Kılıç: Kırmançki’nin kaybolmaması için gençlere ulaşılmalı-VİDEO
2-‘Müzik, Kırmancki dilini ayakta tutan en önemli unsurlardan bir tanesidir’-VİDEO
3-Ferhat Tunç: Kırmancki müzik yapan sanatçılar yeteri kadar desteklenmiyor-VİDEO
4-‘Yasaklanmaya çalışılan Kırmancki’ye sahip çıkılmalı-VİDEO
5-‘Eğer bir dil ekonomi ve eğitim dili olmazsa o dil ölür’-VİDEO
Yoruma kapalı.