PİRHA- Ellerindeki her çizgisinin anlamı ve hikayesi olan Gülşen Uruk’un (82) çıra, is ve anne sütü ile vücuduna yaptırdığı dövme (deq) binlerce yılın izlerini günümüze taşıyor. Gülşen Uruk ay, yıldız, güneş, tarak, ağaç ve halı yapımındaki çeşitli araçlar ile motifleri nakış nakış ellerine işlemiş.
Maraş Elbistan’a bağlı Axtil (Yalıntaş) köyünün Serçekuşu mezrasında yaşayan 82 yaşındaki Gülşen Uruk, 17 yaşında ellerinin belli yerlerine doğanın parçalarından ay, güneş, yıldız, ağaç ve birlikte dokumacılıkta kullandığı motifler ile tarak deqleri (dövmeleri) işlemiş.
Şakağına, dudağına, çenesine, kaş arasına, alnına, burnuna, ayaklarına ve parmaklarına yaptırdıkları güneş, yıldız, kuş, ağaç, bilezik, yarım güneş ve diğer geometrik birçok figürün ne anlama gelindiği fazlaca bilinmese de, dövmelerin büyüden, nazardan koruduğu, taşıyanın gücünü gösterdiği ve güzel görünmeyi sağladığı için yapıldığı belirtiliyor.
KIZ ÇOCUĞU EMZİREN ANNE SÜTÜ KULLANILIYOR
Genellikle kadınların yaptığı dövme için anne sütü, hatta kız çocuğu doğuran lohusa kadının sütünün olması tercih ediliyor. Ateşte uzun süre kalmış kazanın isi veya çıra isi kazınarak, sütle bir karışım elde ediliyor. Elde edilen karışım dikişte kullanılan iğnenin yardımıyla derinin altına mikron mikron itiliyor ve dövülüyor.
MÜREKKEP DERİYE İŞLİYOR VE BİR ÖMÜR KALIYOR
Dövme yapılan yerde derin olmayan bir yara açılıyor, bir iki günde kabuk bağlayarak iyileşiyor ve derinin altına sızan karışım yeşilimsi bir renk alarak, ömür boyu silinmez bir iz olarak kalıyor.
Kız çocuğu sahibi annenin sütünün yarayı daha çabuk iyileştirdiğine, motif rengini daha parlak yaptığına inanılmaktadır. Erkek çocuk emziren anne sütünün dövme yapılan yerde yara bıraktığı, motifi dağıttığı, bu nedenle dövme motifi renginin sönük ve açık olduğu ifade edilmiştir.
“HALI MOTİFLERİ VE TARAK İŞLEDİM”
Elbistan’da yaşayan kadınların ağırlıklı olarak güzelleşmek için tercih ettiği dövme geleneği devam ediyor. Küçüklüğünden bu yana vücudunun çeşitli yerlerine yaptığı deqlerin 82 yaşında olmasına rağmen hala ilk günkü gibi göründüğünü belirten Uruk, dövmelerin (deq) yapılışını ise şöyle anlatıyor:
“Baca isi, çıra ise ve kız çocuğu emziren anne sütü karıştırılarak mürekkep elde ediliyor. Kız çocuğu emziren anne sütü olmazda dövmeler güzel ve belirgin olmuyor. İğneler ile bu mürekkep deri altına batırılarak motifler yapılıyor. Burası kanayarak yara oluyor ve merhem sürülerek temiz bez ile sarılıyor. Eğer kanarsa ölene kadar geçmez. Dövme yapmanın zamanı ve mevsimi olmazdı. Ben genelde halı dokumada işlediğim aletlerin ve motifleri dövme yaptım.”
Ersin ÖZGÜL/MARAŞ
Yoruma kapalı.