PİRHA – İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Meclisi’nin (İSİG) hazırladığı raporda, MESEM’de, tarlada, sokakta, sanayide, inşaatta çalıştırılan çocukların maruz kaldığı ölümlü kazalara dikkat çekildi. Aktarılan bilgilere göre son 11 yılda en az 695 çocuğun, çalıştırılırken yaşamını yitirdiği öğrenildi.
Mesleki Eğitim Merkezleri’nde yaşanan (MESEM) ölümlü kazalar gündemdeyken İSİG Meclisi, 12 Haziran Dünya Çocuk İşçiliğiyle Mücadele Günü öncesinde hazırladığı raporu paylaştı.
Çocukların okuması, oynaması, sağlıklı ve güvenli yaşaması gerekirken, yoksulluk temelinde işçileştirildiğine dikkat çeken İSİG Meclisi, her yıl en az 60-70 çocuk işçinin, iş cinayetlerinde yaşamını yitirdiğini vurguladı.
“MESEM, EKONOMİK ÜRETİM BİRİMİ HALİNE GELDİ”
Devlet eliyle, çocukların MESEM’de işçileştirildiğini belirten İSİG Meclisi, iş cinayetlerine dair hazırladığı raporda şu ifadelere yer verdi:
“2006 yılında Türkiye’nin en büyük tekeli Koç Holding ile Milli Eğitim Bakanlığı’nın (MEB) işbirliğiyle, “meslek lisesi memleket meselesi” sloganıyla tohumları atılan MESEM programı, sadece AKP iktidarıyla sınırlandırılamayacak çok katmanlı bir sermaye projesidir. Her sermaye projesinde olduğu üzere MESEM’lere de ekonomik ve ideolojik hegemonyayı tamamlamaya dönük asli roller tanımlanmıştır.
MESEM, emek piyasasını uzun vadeli biçimlendirmenin araçlarından birisidir. Düşük ücretlerin ve uzun çalışma sürelerinin hakim olduğu emek yoğun sektörleri ayakta tutmaya hizmet eden MESEM programları, öğrenci-işçi konsepti eşliğinde ekonomik üretim birimi haline gelmiştir. Nisan 2023 tarihi itibarıyla mesleki teknik eğitim çerçevesinde döner sermaye kapsamındaki üretim gelirleri 2 milyar liraya yükselirken, bu gelirden öğrenci ve öğretmenlere düşen pay sadece 300 milyon liradır.
MESEM’ler sermayenin ucuz emek rezervlerini doldurmanın dışında doğrudan patronlara finansman desteğinin de bir aracıdır. 2024 yılında bedavaya çalıştırılan öğrenci-işçiler için patronlara 1 milyar 698 milyon TL ödenirken, son üç yılda MESEM programlarına aktarılan kamu kaynağı 15 milyar liraya yaklaştı.
MESEM aracılığıyla ortaokulu bitiren öğrencileri örgün eğitimden kopararak haftanın (resmi olarak) dört günü bedava işgücü olarak patronların sömürüsüne sunan MEB, şimdi de yaz döneminde “beceri geliştirme programı” adı altında 7. ve 8. sınıftan itibaren tüm öğrencilerin katılabileceği “zanaat atölyeleri” açıyor. İstanbul, Ankara, İzmir, Erzurum, Konya, Mersin, Rize, Samsun, Sivas ve Şanlıurfa olmak üzere 10 şehirde 196 okulda başlatılacak pilot uygulamayla mesleki eğitim yaşı (12-13 yaşa) düşürülüyor.
“ÇOCUKLUKLARINI İŞYERLERİNDE BIRAKACAKLAR”
Devlet eliyle işçileştirilmenin hayata geçirildiği bu süreçte doğal olarak maddi durumu kötü olan ailelerden çocuklar MESEM tercihinde (zorunluluğunda) bulundu. Böylece bir yandan okuyup diğer yandan çalışıp diploma, kalfalık ve ustalık belgesi alma imkanları olacaktı. Ancak bu çocuklara sunulan gelecek organize sanayi bölgelerinde, gıda, metal, kimya gibi sektörlerde ara eleman olma ya da hizmet sektörü çalışanı olmak. Çocuklarımız sağlıklarını, çocukluklarını ve gençliklerini işyerlerinde bırakacaklar.
“SİSTEMATİK UCUZ EMEK SÖMÜRÜSÜ”
İSİG Meclisi, son 11 yılda en az 695 çocuk işçinin yaşamını yitirdiğini vurgulayarak, ‘Çocuk işçi’ kavramına dair de şu değerlendirmeyi paylaştı:
“Yasalarda belirtilen ‘Çocuk işçi: 14 yaşını bitirmiş, 15 yaşını doldurmamış ve ilköğretimini tamamlamış kişidir.’ ve ‘Genç işçi: 15 yaşını tamamlamış, ancak 18 yaşını tamamlamamış kişidir.’ tanımlarını güncel olarak ve uzun vadede istisnalar, çalışma hakları, sosyal güvenceleri gözeterek unutmuyoruz. Zira bugün ‘Emeklilikte Adalet’ talebini yükselten 25-30 yıl evvelinin çırak ve stajyerlerinin taleplerinin temeli de buraya dayanıyor. Ancak raporumuzda tanımımızı evrensel bir sınıf değerine dayandırıyoruz: ‘18 yaşını doldurmayan ve (ücretli ya da kendi nam ve hesabına/ücretsiz) çalışan toplumun her üyesini ‘çocuk işçi’dir…
Bu noktada her zaman güncel olarak kullandığımız ‘çocuk işçi’ kapsamını tekrar hatırlatalım: Çocuk işçiler tarım sektöründe ailesiyle birlikte mevsimlik olarak ücretli veya tarlasında çalışanlardır. Çocuk işçiler, haftanın bir günü okulda dört günü işyerinde olan MESEM adı altında çalışanlardır. Çocuk işçiler, kentlerin varoşlarında aile içi emek kapsamında ücretsiz çalışanlardır. Çocuk işçiler iş öğrensin diye yaz tatilinde çalışanlardır. Çocuk işçiler harçlığını kazansın diye tanıdığın yanına verilenlerdir…
Çocuk işçiler sistematik olarak Türkiye kapitalizminin daha ilköğretim çağındayken bile acımasız üretim çarklarına soktuğu oyun alanlarından koparılan çocukluğunu, gençliğini ve sağlığını işyerlerinde bırakan bu ülkenin geleceğidir. Kesinlikle arızi bir olgu değil bilinçli sistematik bir ucuz emek sömürüsüdür.”
SANAYİLERDEKİ ÇOCUK ÖLÜM ORANLARI ARTIYOR!
İSİG Meclisi, 2013-2024 yıllarında çocuk iş cinayetlerinin işkollarına göre dağılımı ise şu şekilde açıkladı:
“Tarım, Orman işkolunda 383 çocuk (252 işçi ve 131 çiftçi); İnşaat, Yol işkolunda 75 çocuk; Metal işkolunda 52 çocuk; Konaklama işkolunda 49 çocuk; Gıda işkolunda 24 çocuk; Ticaret işkolunda 23 çocuk; Genel İşler işkolunda 21 çocuk; Tekstil, Deri işkolunda 17 çocuk; Taşımacılık işkolunda 16 çocuk; Ağaç, Kağıt işkolunda 12 çocuk; Kimya, Lastik işkolunda 7 çocuk; Enerji işkolunda 4 çocuk; Çimento, Toprak, Cam işkolunda 3 çocuk; Madencilik işkolunda 1 çocuk; İletişim işkolunda 1 çocuk; Sağlık işkolunda 1 çocuk; Elimizdeki veriler ışığında çalıştığı işkolunu belirleyemediğimiz 6 çocuk işçi çalışırken hayatını kaybetti.”
Sektörel dağılıma baktığımızda çocuk işçi ölümlerinin yüzde 55’ini tarım, yüzde 20’sini sanayi, yüzde 14’ünü hizmetler ve yüzde 11’ini inşaat oluşturuyor.
Her ne kadar çocuk işçi ölümlerinin yarısından fazlasını tarım sektörü oluştursa da bu oran hızla düşüyor. Sanayi, hizmetler ve inşaatlardaki çocuk ölüm oranları artıyor. Bunun iki nedeni var. Birincisi özellikle MESEM’ler eliyle çocuk işçiliğin kitlesel bir biçimde şehir içine taşınması. İkincisi ise Anadolu şehirlerinde hızla boy gösteren OSGB’ler ve burada yoğun bir çocuk işçiliğin olması.”
PİRHA/ANKARA
Yoruma kapalı.