PİRHA- Dersimli Hatice Dikme (XECE Ana), köyde yapılan Gaxan ritüellerine dair PİRHA’ya konuştu. Şehirlerde itikat ve kültürün zayıfladığını belirten Xece ana, yeni neslin duyarsızlığından kaynaklı üzüntüsünü dile getirdi.
Dersim coğrafyası ve Mezopotamya halkları tarafından kutlanan Gaxan bir yönüyle yeni yılın gelmesini müjdelerken, diğer taraftan toplumsal dayanışmanın adıdır. Alevi toplumu eski yılı uğurlayıp yeni yılı karşılarken, bolluk, bereket için lokmalar pişirilip dağıtılır.
Köylerde kapı kapı tüm evlerin dolaşıldığı ve un, şeker, yağ, dut, pekmez vb. ürünlerin toplanarak yapılan lokma ile bütün köy halkı bir evde toplanır deyişler, hikayeler eşliğinde gece boyu muhabbet edilir.
Alevi toplumsallığının mihenk taşlarından ona Gaxan şehirlere göçle birlikte de yaşatılmaya çalışılıyor.
Dersim’in Pülümür ilçesinde 1970’li yıllarda Adana’ya göç eden Hatice Dikme (Xece Ana), Gaxan’da neler yapıldığını PİRHA’ya anlattı.
“GAXAN, XIZIR VE HEFTEMAL’IN BİR BİRİNİN DEVAMIDIR”
Gaxan’da oruç tuttuklarını belirten Xece Ana, şimdilerde bu ritüellerin zayıfladığını söyledi.
Xece Ana, yapılan ritüellerin toplumsal ve inançsal karşılığının olduğunun altını çizip, “Kutsal gördüğümüz ve kötülüklerden, hastalıklardan, kirliliklerden arındığına inandığımız suyla (Munzur, Pülümür çayı) çocuklarımızı yıkardık. Geri kalan suları da hayvanlarımızın üstüne serperdik” diyerek, geçmişte su ile kurdukları bağı özetledi.
Xece Ana, Gaxan, Xızır ve Heftemal’ın bir birinin devamı olduğunu vurgulayarak, “Göme ve kavut pişirirdik, pişirilen bu niyazları da komşularla paylaşırdık. Bu gün şehirlere geldik ve herşey geride kaldı. Yeni nesil inancımızın ritüellerini bilmiyor” dedi.
Çocukken Xızır’ı gördüğünü anlatan Xece Ana, itikatın zayıfladığını ve inancın unutulmayla karşı karşıya kaldığına dikkat çekerek, anılarını paylaştı.
Diren KESER/ADANA
Yoruma kapalı.