PİRHA – TÜİK’in açıkladığı verilere göre Türkiye’de doğuşta beklenen yaşam süresinin en yüksek olduğu il 80,8 yıl ile Dersim oldu. Dersimliler, uzun yaşamın sırrını doğanın temizliği, organik ürünler, Munzur Baba’nın suyu ve bol yürüyüşte buldu. Kimi “yoğurt ve tereyağı” diyor, kimi “çalışmak”, kimi de “maden projeleri olursa bu ömür kısalır” diye uyarıyor.

Türkiye İstatistik Kurumu’nun “Hayat Tabloları, 2021-2023” verilerine göre, Türkiye genelinde doğuşta beklenen yaşam süresi 77,3 yıl. Ama Dersim bu ortalamayı epey sollamış durumda: 80,8 yıl!

Dersim sokaklarına “Uzun yaşamanın sırrı nedir?” diye sorduk. Cevaplar hem ciddi, hem gülümsetici, hem de bol yoğurtlu!

Kamer Çatakçin, işin sırrını doğada buluyor:

“Dersim’in doğasına hiç kimyasal karışmamıştı, dağlardaki otlar şifalıydı ama artık doğamızı kullanılan kimyasallarla mahvettiler. Eskiden insanlar 110-120 yaşına kadar yaşıyordu. Şimdi o kadar yaşayan yok, çünkü doğa da yoruldu.”

Haydar Uluç kısaca özetliyor:

“Burada insanlar Munzur Baba’nın suyuyla yaşıyor.”

Mehmet Kaptagel de benzer bir tespitle ekliyor:

“Burada en güzel hava olduğu için insanlar uzun yaşıyorlar.”

UZUN YAŞAMIN SIRRI: YOĞURT, TEREYAĞI VE BİRAZ DA DAĞ HAVASI”

Mehmet Mamuk formülü şöyle veriyor:

“Dersim’in havası ve suyundan dolayı insanlar uzun yaşıyorlar. Köyler çok iyidir, dağlara çıkıyorlar o yüzden insanlar sağlıklı oluyor.”

1930 doğumlu Ali Kızılboğa, asırlık ömrün tarifini sade anlatıyor:

“İnsanlar sürekli çalışıyordu ve tereyağı ile yoğurt yiyordu. Fitness salonuna gitmeye gerek yok, tereyağı sür, tarlaya çık”

Hüseyin Gül ise biraz hüzünlü ama gerçekçi:

“Dersim’de insanlar doğal ürünler tükettiği için uzun ömürlüydü ama biz eskiler gibi uzun yaşayamıyoruz.”

MADENE HAYIR UZUN ÖMRE EVET!

Meryem Erdoğan, modern dünyanın hızına dikkat çekiyor:

“Eskiler organik yiyorlardı, o yüzden uzun yaşıyorlardı. Bizim yediğimiz hep kimyasal olduğu için erken ölüyoruz.”

Aynur Canerik ise bilimin, doğanın ve mizahın birleştiği noktada duruyor:

“Dersim’in havası, suyu, komşuluk ilişkileri, organik ürünleri, insanların bilinçli tüketimi… Hepsi ömrü uzatıyor. Ama şu maden projeleri var ya, onlar can sıkıcı. Kimyasal maddelerle ekolojik denge bozulursa uzun ömür de biter. O yüzden maden projelerine izin verilmemesi gerekiyor. Doğamız temiz kalsın, insanlarımız uzun yaşasın.”

Yani kısasa doğayı mahvedersen, “yaşam tablosu” da Excel’de çöküyor.

FORMÜL BASİT: YOĞURDUNU YE, SUYUNU İÇ, DOĞANA SAHİP ÇIK”

Dersim’de uzun yaşamanın reçetesi karmaşık değil:
Munzur’un suyunu iç, tereyağını ye, bol yürü, komşuna selam ver, madene karşı çık.
Gerisini doğa halleder.

TÜİK verileri diyor ki, “en uzun ömür Dersim”de”, biz de diyoruz ki: Yaşam uzar, yeter ki doğa kısa kesilmesin”

PİRHA/DERSİM