PİRHA- İzmir Bayraklı’ya bağlı Doğançay köyündeki Hıdırellez geleneği yaklaşık 7 asırdır devam ediyor. Gece ateş yakan ve sabah ise yakınlarının bulunduğu mezarları ziyaret eden Tahtacı Aleviler, bir gün öncesinde hazırladıkları lokmaları burada paylaşıyor.
750 yıl önce kurulduğu bilinen Doğançay Köyü’nde (şimdi mahalle) Hıdırellez geleneği 7 asırdır devam ediyor. 5 Mayıs’ı 6 Mayıs’a bağlayan gece Hıdırellez ateşi yakan Tahtacı Aleviler sazlı sözlü kutlamalar yaparak ateş üzerinden atlıyor ve dilekler tutuyor. Sabah ise yakınlarının bulunduğu mezarlıkları ziyaret eden Tahtacılar bir gün öncesinden hazırladıkları lokmalarını burada paylaşıyor.
HIZIR VE İLYAS’IN HİKAYESİ
Halk arasındaki yaygın inanışa göre âb-ı hayattan içerek ölümsüzlüğe ulaşan Hızır ve İlyas kardeşlerden Hızır, karada zor duruma düşenlere, İlyas ise denizde darda kalanlara yardım etmekte, her yıl 6 Mayıs’ta ise bir araya gelmektedirler. Tahtacılarda Hıdırellez kutlamaları ile bahar mevsiminin başlangıcı, Hızır ve İlyas’ın bir araya geldiği gün ile bütünleşmiş durumda.
Tahtacılarda da bahar mevsiminin gelişi Hıdırellez ile kutlanıyor. Tahtacılar diğer topluluklardan farklı olarak Hıdırellez’i 5-7 Mayıs tarihleri arasında üç günlük bir süreçte kutluyorlar. Onlar Hıdırellez’i kışın sona erip yaz mevsiminin başlangıcı olarak kutladıklarını ifade ederler. Tahtacılar arasındaki başka bir inanışa göre Hızır ile İlyas’ın iki kardeş olduğu ve çok küçük yaşlarda birbirinden ayrıldıklarına inanılır. Onlar Hızır’ın denizin, İlyas’ın karanın kurtarıcısı olduğuna ve ikisinin de ölümsüz olduğuna inanılıyor.
TÜRBE VE ZİYARETLERDE MUMLAR YAKILIYOR
Tahtacıların Hıdırellez kutlamalarında olmazsa olmazlardan biri de bağlı bulundukları ocak erenlerinin, dedelerinin mezar yerlerini ziyaret etmek oluyor. Buradalar da bir araya gelen Tahtacılar öncelikle olarak bu ziyaretlerinde mumlar yakarak dilek tutuyorlar.
Buna örnek olarak İzmir Bergama’daki Tahtacı Alevilerin önemli ziyaretlerinden Bayazıt Dede’yi her sene çok sayıda kişi ziyaret ediyor. Özellikle musahip olan ailelere ait ocakların bulunduğu bu ziyaret etrafındaki kuru ağaçlardan tek bir dal dahi dışarıya götürülmüyor.
Bayazıt Dede’yi özellikle Hıdırellez’de musahiplerin ziyaret ettiğini ve lokmalarını paylaştığını ifade eden köylüler burada nefesler söyleyerek semah dönüyorlar.
MEZARLIKLAR ZİYARET EDİLİYOR
6 Mayıs’ta Hızır’la İlyas, her yerleşim biriminin mezarlık ve ziyaret yerlerinde bir araya gelir. Hızır ile İlyas kardeşlerin bir araya geldikleri gün ve baharın başlangıcı olarak kutlanan Hıdırellez’de Tahtacılar arasında pek çok uygulama yapılıyor. Bu uygulamalar, bolluk ve bereketi sağlamaya yönelik, temizlik, arınma ve şifa talebine yönelik, mezar ziyareti ve kurban gibi uygulamalarla inanca yönelik uygulamalar olarak yerini almış.
Tahtacı olmayan toplulukların Hıdırellez kutlamalarında mezar ziyaretlerinin olmadığı gözle görülmekte. Tahtacıların Hıdırellez’de yapmış oldukları mezar ziyaretleri sırasındaki uygulamalarındaki özgünlük ise kendisini çokça belli ettiriyor. Geçmiş dönemler çok daha kitlesel olan ziyaretler şimdiler de ise büyük çoğunlukla yaşlıların devam ettirdiği ve kaybolmakla yüz yüze kalan bir hal almış durumda.
KAHVE İKRAMI SONRASINDA LOKMALAR PAYLAŞILIYOR
Mezar ziyaretleri geçmişte kesilen kurbanlarla verilen lokmaların paylaşılması ile yapılırken, güncel haliyle ise bir gün önceden hazırlanan lokmaların o günkü ziyaretlerde gelenlerin tümü ile paylaşılması ile devam ediyor. Her aile, yakının olduğu mezarlığın başındaki ocakta ateş yakıp kahve pişirerek birbirine ikramda bulunuyor. Geçmişte kurbanlar eskiden mezarlıkta kesilip yine mezarlıkta hep beraber pay edilirken şimdilerde ise ekonomik krizinde getiriyle kimi ailelerin evinde kesiliyormuş.
DÖNGÜ HALİNDE MEZARLIKLAR DOLAŞILIYOR
Doğançay Köyü’ndeki bu mezarlık ziyaretinde ise gördüğümüz yaklaşık 100 civarındaki ailenin bütün fertleri kendi mezarları başında getirdikleri lokmaları paylaşmak üzere bir sofra üzerine açıyor. Her aile sırasıyla bütün mezarları dolaşarak aile fertlerinin hazırladığı lokmalardan alıyor. Bu lokma paylaşımı döngü halinde 100 civarındaki bütün aileler arasında devam ederken ayrıca mezarlıklar bir yandan temizleniyor.
40 KARINCA YUVASINDAN TOPRAK TOPLANIYOR
Hıdırelleze dair bir ilginç anlatım ise şöyle:
“Hıdırellez günü 41 karınca yuvasından ayrı ayrı toprak alırız. Topladığımız bu 41 ayrı toprağı geceden bir ağacın dalına asarız. Sabahleyin erkenden ise kimse görmeden o toprağı toplar ve saklarız. O topraktan bir parça alarak cüzdanımıza koyarız. Ondan sonra hanemizde bolluk, bereket noksan olmaz….”
Ersin ÖZGÜL/İZMİR
Yoruma kapalı.