PİRHA – Dersim’in köklü mutfak kültüründe önemli bir yere sahip olan Şiri Qult, yalnızca bir yemek değil; aynı zamanda Gağan Bayramı’nın paylaşım, birlik ve yenilenme ruhunu simgeleyen kadim bir ritüel. Gağan Bayramı’nda bu yemeğin neden özel olarak hazırlandığını ve yapım aşamalarını Aynur Talan, PİRHA’ya anlattı.
Yeni yılın gelişini, doğanın yeniden uyanışını simgeleyen Gağan Bayramı; ziyaretler, niyazlar ve toplu sofralarla karşılanır. Bu sofraların baş tacı ise çoğu zaman Şiri Qult olur. Dersim’de Gağan günlerinde pişirilen bu yemek, topluca yenmesiyle birlik ve beraberliğin simgesi olarak görülür.
GAĞAN: SOFRADA KURULAN BİRLİK
Şiri Qult’un yapımının zahmetli ama bir o kadar da anlamlı olduğunu söyleyen Aynur Talan, yemeğin hazırlanışını şöyle anlattı:
“Elediğimiz unu su ve tuzla iyice yoğurup hamurumuzu fırına atarız. Hamur pişerken tereyağını eritip sarımsaklı yoğurdu hazırlarız. Fırından çıkan hamur bir kapta ezilerek ufaltılır. Ardından sarımsaklı yoğurt yavaş yavaş eklenir ve karıştırılır. Son olarak şiri bir tepsiye alınır, ortasına da erittiğimiz tereyağı dökülür. Böylece Şiri Qult servise hazır hale gelir.”
Çocukluğunda Gağan Bayramı’nın bambaşka bir heyecanla karşılandığını anlatan Talan, o günlerin hafızasında derin izler bıraktığını söyledi:
“Gağan geldiğinde çocuklar ev ev gezer, bayramı kutlardık. Gittiğimiz her evde ceviz, badem, pestil, un gibi şeyler verilirdi. Mezarlar ziyaret edilir, niyazlar yapılırdı. Evlenip başka köye giden kızların evine mutlaka gidilirdi.”
Gağan günlerinde evlerde yöresel yemeklerin pişirildiğini vurgulayan Talan, “Topluca yenmesi için genellikle ya Şiri Qult ya da Zerfet yapılırdı. Yemek bir evde pişer, herkes orada toplanırdı. O sofralar yalnızca karın doyurmazdı; insanları birbirine daha da yakınlaştırırdı” dedi.
“GELENEKLER DEĞİŞİYOR AMA HAFIZA YAŞIYOR”
Zamanla birçok ritüelin kaybolduğunu dile getiren Aynur Talan, yine de bazı alışkanlıkların sürdüğünü belirtti:
“Eskisi gibi değil ama hâlâ niyaz ederiz, mezarlıkları ziyaret ederiz. Diğer gelenekler ise yavaş yavaş kayboldu. Şimdi yeğenlerim bana Gağan’da geliyor; bir tatlı ya da meyve getiriyorlar, oturup sohbet ediyoruz.”
Şiri Qult, bugün belki daha az evde pişiyor; ancak Gağan Bayramı’yla birlikte Dersim’in kolektif hafızasında, paylaşmanın ve bir arada olmanın simgesi olarak yaşamaya devam ediyor.
PİRHA/DERSİM
Yoruma kapalı.