Fas’ta kırsal kesimlerden gelen ve köle gibi çalıştırılan ev emekçisi kadınlardan hakları için ilk adım geldi. 26 Temmuz 2016 tarihinde Fas’ta Temsilciler Meclisi tarafından ev işçilerine yönelik çalışmaları düzenleyen yeni bir yasa yürürlüğe girdi. Bir yıl sonra yürürlüğe girecek olan yeni yasa ev işçileri için uygun iş sözleşmelerini, sınırlı çalışma saatlerini, tatil günlerini garanti etmeyi zorunlu kılıyor ve verilecek asgari ücreti de belirliyor. Yasa aynı zamanda bu şartları ihlal eden işverenlere mali ceza koşulunu getiriyor ve bunu tekrarlayanlara ise hapis cezası getiriyor.
Fas’ın kırsal kesimlerinden gelen kadınlar ve kız çocukları çok uzun saatler boyunca köle gibi çalışıyorlar. Ne iş kanunları ne de toplum onları görmüyordu. Ev işçileri için şimdi bir adım atıldı.
Onlara L’kheddama diye sesleniyorlar; yani ‘hizmetçi’. Eğer ‘iyi’ bir patronları varsa ilk isimleriyle çağırıyor onları. Çalıştıkları hiçbir yerde soyadları bilinmiyor; çünkü patronlar buna gerek bile görmüyorlar! Çalışmaya başladıklarında bir kimlik fotokopisi yetiyor. İşe başladıklarında günde 18-20 saati bulan çalışma saatlerinde, neredeyse hiçbir hakları olmadan çalışan ve isimleri bile hatırlanmaya ev işçilerinin durumu işte buydu.
Ama mücadele, durumun biraz da olsa iyileşmesi için yasal düzenlemelerin yapılmasını sağladı.
26 Temmuz 2016 tarihinde Fas’ta Temsilciler Meclisi tarafından ev işçilerine yönelik çalışmaları düzenleyen yeni bir yasa yürürlüğe girdi. Bir yıl sonra yürürlüğe girecek olan yeni yasa ev işçileri için uygun iş sözleşmelerini, sınırlı çalışma saatlerini, tatil günlerini garanti etmeyi zorunlu kılıyor ve verilecek asgari ücreti de belirliyor. Yasa aynı zamanda bu şartları ihlal eden işverenlere mali ceza koşulunu getiriyor ve bunu tekrarlayanlara ise hapis cezası getiriyor.
‘KÜÇÜK HİZMETÇİLER’İN BÜYÜK SORUNLARI
2005-2012 yıllarında Fas’ta yapılan 18 yaş altı çocuk işçilik araştırmasında Human Rights Watch (İnsan Hakları İzleme Örgütü) son derece çarpıcı kanıtlara ulaşmıştı. “Küçük hizmetçiler” olarak adlandırılan küçük kız çocuklarının işverenler tarafından sık sık dövülüp hakarete uğradığı, istismar edildikleri, okula gitmelerine engel olunduğu ve hatta yemek bile verilmediği ortaya konuyordu.
Bazıları günde 12 saat, haftada 7 gün çalışıyor ve aylık 11 dolardan daha fazla ücret alamıyordu. Yeni yasada ev işçiliği için yaş sınırı 18. Fakat 16-17 yaşındaki kız çocuklarının çalışmasına yasa kabul edildikten sonraki 5 yıl boyunca izin verilmeye devam edecek. Yine yasaya göre 18 yaşın altındaki ev işçilerinin çalışma saatleri 40 saat, 18 üstü ev işçilerinin çalışma saatleri 48 saat olarak ifade ediliyor. Oysa ki diğer sektörlerde haftalık çalışma süresi 44 saatle sınırlandırılmış durumda.
Bu son “geçiş dönemi” hükmü çocuk işçiliğine karşı çıkan kitle örgütlerinden biri olan ‘İnsaf’ tarafından şiddetle eleştirildi.
2010 yılında Fas’ın el Jadid kentinde şiddet ve açlıkla ölüme terk edilen çocuk yaştaki bir ev işçisinin ardından yaşıtı olan ev işçisi kız çocukları bir eylem gerçekleştirmiş ve ev işçilerinin koşullarının iyileştirilmesi için ülke çapında bir imza kampanyası da başlatılmıştı.
ARTIK BİR YASA VAR
Yeni yasadaki kısıtlamalara rağmen, yine de bu yasa birçok ülkede korumasız olan ev işçileri düşünüldüğünde Fas’ta ilk kez yasal bir koruma sağlanması anlamına geliyor. Artık bir yasa var, bir sonraki görev bu yasanın uygulandığından emin olmak. Bu amaç için bu sonbaharda yapılacak seçimlerde gelecek olan hükümetin, bilhassa ev işçilerinin çalıştırıldığı evleri denetlemesi gereken iş müfettişlerinin bir yaptırım mekanizmasına sahip olmasını da sağlaması gerekiyor.
Yasa için mücadele edenler, neredeyse yüzyıllık bir yarı-kölelikten sonra, milyonlarca ev işçisinin nihayet hakları olan yurttaşlar olduklarını fark edebilecekleri bir düzenleme olduğu için yasayı önemsiyorlar.
*Derleyen Berivan Balkay
(Kaynak: ekmekvegul.net)
Yoruma kapalı.