PİRHA-Dersim coğrafyası ve Mezopotamya halkı tarafından kutlanan Gaxan yeni yılın gelmesini müjdeliyor. Artık insanların eski ritüelleri unuttuğunu belirten Yemoş Atmaca, “Eskiden insanlar Gaxan’da bir araya gelip hikâyeler anlatırlardı, küskünleri barıştırırlardı ve insanlar arasında birlik ve beraberlik vardı. Biz de gittikten sonra kimse bu ritüelleri yaşatmaz” diyerek endişesini dile getirdi.
Dersim coğrafyası ve Mezopotamya halkları tarafından kutlanan Gaxan yeni yılın gelmesini müjdeliyor. Eski yılı uğurlayıp yeni yılı karşılarken bolluk, bereket için lokmalar pişirilip dağıtılıyor.
Köylerde kapı kapı tüm evlerin dolaşıldığı ve un, şeker, yağ, dut, pekmez vb. ürünlerin toplanarak yapılan lokma ile bütün köy halkı bir evde toplanır deyişler, hikayeler eşliğinde gece boyu muhabbet edilir.
Dersimli Yemoş Atmaca, Gaxan’da neler yapıldığını PİRHA’ya anlattı.
“YAPTIĞIMIZ HEDİĞİ AHIRA SERPERDİK Kİ O YIL BEREKETLİ OLSUN”
Eskiden Gaxan’ın 14 Ocak’a denk geldiğini söyleyen Yemoş Atmaca, “Gaxan’da çocuklar Khal Khek (yaşlı adam), gelin, davulcu, zurnacı olurdu ve eğlenceli bir şekilde ev ev gezerlerdi Gaxanları toplarlardı. Çocuklara ekmek, kuru soğan, fasulye, para verirlerdi ve herkes topladıklarının payını alırdı. Gaxan haftasına denk gelen pazartesi günü herkes niyazlarını yapıp mezarlara, ziyaretlere gidilirdi ve evli olanlar kız kardeşlerle ile görümcelere Gaxan gömesi yapıp götürürlerdi. Salı günü de buğdayı pişirip hedik yapardık, yaptığımız hediği ilk olarak ahıra serperdik, sonra da çocuklara verirdik ki o yıl bereketli olsun. Çarşamba günü de lokmalar yapılır, komşulara dağıtırdık. Perşembe günü ise sabah erkenden zembil suyu getirip eve dökerdik, ahıra serperdik ve çocuklara içirirdik çocuklara hastalık gelmesin, başarı gelsin diye ve Gaxan gömesini yapardık. Ceviz, dut soğan ve üzümden oluşan bir börek türüdür. İçerisine de üç tane çubuk koyardık. Bereket, sağlık ve mutluluk diye anlamları vardı. Kimde hangi çubuk çıktıysa o yılı öyle geçiyordu. Cuma günü de evi temizlerdik eski kir gitsin yeni kir gelsin diye. Evin bacasında çoğalan yemeği yapardık ki eve bereket gelsin” dedi.
“ALEVİ İNANCINDAKİ RİTÜELLER ARTIK UNUTULDU”
Alevi inancındaki ritüellerinin artık unutulduğunu ifade eden Yemoş Atmaca, “Eskiden Gaxan’da insanlar bir araya gelirlerdi hikâyeler anlatırlardı, küskünleri barıştırırlardı ve insanlar arasında birlik ve beraberlik vardı. Eskiden insanlar yeni yılda kirvelerini, müsahiplerini, akrabalarını sorarlardı ama artık kimse kimseyi sormuyor. Artık pirler gelmiyor, artık insanlar ziyaretlere gitmiyor ve biz de gittikten sonra kimse bu ritüelleri, kültürü yaşatmaz. Ben halen bu ritüelleri yaşatmaya çalışıyorum. Göme, hedik yapıyorum ve yaptığım lokmalarımı komşularıma dağıtıyorum. Bizim mahallede çeşme yok o yüzden Gaxan’ın olduğu gün sabaha karşı musluğumu açarım, orada dua ediyorum. Yeni yıl çocuklarıma bereket, sağlık ve mutluluk getirsin diye. Yeni yılın güzellikler ve barış getirmesini, bütün insanların özlemlerinin son bulmasını diliyorum” diye konuştu.
Cihan BERK-Nuray ATMACA/DERSİM
Yoruma kapalı.