PİRHA – Dersim Gazetesi’nin Şubat/Mart 2020 tarihli 86. Sayısı “Zonê ma zonê xızırîyo wayîr vecîme” manşetiyle çıktı.
Uzun süredir periyodik olarak yayın hayatına devam eden Dersim Gazetesi’nin 86’ıncı sayısı okuyucularıyla buluştu. 21 Şubat Uluslararası Dünya Anadil Günü vesilesiyle çağrıda yapılan 86. sayıda, “Gelin Kırmancki’yi (Zazaki), UNESCO’nun ‘yok olma tehlikesi altındaki diller’ grubundan çıkaralım. Gelin Dünya Anadil Günü olan 21 Şubatı buna bir milat sayalım ve yüzümüzü dilimize, anadilimize, dillerimize dönelim” denildi.
Gazetenin 86. sayısında hem Kırmançki hemde Türkçe 21 Şubat Uluslararası Dünya Anadil Günü’ne ilişkin şunlar paylaşıldı:
“Sarê Desimî Xizir ra, Duzgı ra, Jelê ra, Muzur Babayî ra hez keno. Ma vanîmê o ki hênîyo zonê cerçegu zonê Kimancîyo, zonê xo re wayîr vecîmê Çê dê, cade de veyvu de, cınaza wederdenê de , cem u cemat de bêrê zonê xo de qeseykîmê. Kîlito kı ma xo destîya sano zonê xo, bêrê têpîya ebi xo deştî yakîmê, mobetê ma mobetê Kirmancîye bo. Mevindîmê mektebu ra zonê ma de wendenê biwajîmê
Zonê ma roz ebi rozê beno vînd. Roz ebi rozê ma ebi xo deşt kenîmê vînd. Fêlê sarê teberî belîyo. Vanê no zon qesey mebo. Pekî î hênî vanê ma sekenîmê? Ma ebi nî hal u usuliya xo deştî ra haletê danîmê hukumatê Tirkî. Na rozê en zaf î halê mawa sabenê. Çayê ke cêncê ma, domanê ma êndî nî zonî qesey nêkenê. Her ca de, mobet de Tirki qesey beno. Ma ebi nî haliya miradê tayîna rind anîmê hurendî en zaf kî dewletê sa bena. A zana kı hem zon hemî kî îtîqat ma dest ra guret hemî çî yê ma dest ra vecîna sona. Sêy serî ra raver Herde Dêwrêşî de zonê Tirkî çiqa qeseybîyênê, çend tênî yê Kirmancu, Kurmancu mabênê xo de Tirkî qesey kerdênê? Gumanê ma hênîyo ke zaf senik bî. O waxt kî zonê ma yasax bî hama keşî gos ro nênênê ser oncinay kî zonê xo qesey kerdênê. Sarê Desimî Xizir ra, Duzgı ra, Jelê ra, Muzur Babayî ra hez keno. Ma vanîmê o ki hênîyo zonê cerçegu zonê Kimancîyo, zonê xo re wayîr vecîmê Çê dê, cade de veyvu de, cınaza wederdenê de , cem u cemat de bêrê zonê xo de qeseykîmê. Kîlito kı ma xo destîya sano zonê xo, bêrê têpîya ebi xo deştî yakîmê, mobetê ma mobetê Kirmancîye bo. Mevindîmê mektebu ra zonê ma de wendenê biwajîmê
HER AĞAÇ KENDİ KÖKLERİ ÜZERİNDE BÜYÜR
Mezopotamya diller ve halklar bahçesidir. Bu kültürel zenginlik tüm insanlığın ortak değerleri olarak kabul görür. Ama ne yazık ki bu topraklarda yüz yıllardır konuşulan diller, devletler eliyle ya yasaklandı ya da asimilasyoncu politikalarla yok edilme noktasına getirildi. Türkiye ise bu inkâr ve asimilasyoncu politikaların yoğun uygulandığı bir ülke oldu. ‘’Tek dil, tek din, tek millet’’ şiarı, halklar bahçesi Anadolu’yu çoraklaştırdı; kültürel erozyon devam etmektedir. Cumhuriyetin kuruluşundan başlamak üzere, uzun yıllar, başta Kürdi diller olmak üzere bölgede konuşulan bütün dilleri yasakladılar. Oysa dil bir toplumun hafızası, tarihi, sanatı ve halk olma gerçeğidir. Dahası dil bir halkın sosyal harcı ve onu bir arada tutan kültürel tutkalıdır. Ulus devletler bu çoklu bileşkeleri asimilasyona tabi tutup, kendi tekçi ulus anlayışı kalıplarına oturtmaya çalıştı. Yaratılan tekçi ulus paradigması, resmi dilin dışında bir başka dile tahammül göstermedi. Coğrafyamızda konuşulan dillere ve inançlara karşı gösterilen tahammülsüzlüğün somut örneklerinden biri hiç kuşkusuz Dersim’dir. 1938 Soykırımında jenosid (soykırım) uygulanan yöreye, akabinde de yoğun bir etnosid (kültürel kırım) programı uygulandı. Dersime sel seferleriyle gelenler, insanına ömür biçtikleri gibi diline de ömür biçmişlerdi. Dersimlilerin dilini (Kırmancki ve Kurmanci) konuşamaz hale getiren sistem, onun yerine kendi dilini tahkim etme uğraşını verdi, veriyor.
Dil bir insanın doğuştan sahip olduğu temel bir insan hakkıdır. Dil için icazet alınmaz. İnsan kendi doğallığında yaşadığı sürece de var olur. Bu varoluş o dilin sanatını, edebiyatını, mitolojisini zinde tutar ve kültürel olarak zenginleştirir. Ama bugün Dersim de anadil konuşulamaz hale gelmiştir. Sokağın dili tamamen Türkçeye evirilmek üzere. Öyle ise kaybolmaya yüz tutmuş olan dilimizi yaşatmak adına evde, sokakta, alışverişte, kısacası yaşamın her alanında dilimizi konuşalım.
Gelin Kırmancki’yi (Zazaki), UNESCO’nun ‘yok olma tehlikesi altındaki diller’ grubundan çıkaralım. Gelin Dünya Anadil Günü olan 21 Şubatı buna bir milat sayalım ve yüzümüzü dilimize, anadilimize, dillerimize dönelim.”
Dersim Gazetesi’nin Şubat/Mart sayısında;
Muzaffer ORUÇOĞLU “Papağan (Öykü)”
Ferhat TUNÇ “Umudu Yeni Yıla Taşıyoruz”
Esra ÇİFTÇI “Sevmekten Korkmamak…”
Hüseyin OZAN “ZALiMÊ ZULUMATÎ…”
Hamza AKSÜT “Dıréjan Aşireti Tarihi”
Daimi DOĞAN “ROŞANÊ GAĞANΔ
Bırahım QIJIKAREŞ “Dereden deryaya, Derguştan Dervişe Kırmanccanın Uzamı ve Aurası…”
Hüsnü GÜRBEY & Mahsuni GÜL “Doğu Dersim Aşiretlerinin Sevr Antlaşmasına Karşı Aldıkları Tavır”
Nesimi ADAY “Dersim’de Neler Oluyor?”
Umur Hozatlı “Dersim’in Güney Kardeşleri – 3 Diana’da Bir Dersim”
Yılmaz BAYEZİT “Madencilik ve Dersim”
Ergin DOĞRU “Resmi İdeolojinin Dersim İnancına Bakışı”
Özgün E. BULUT “Umumi HES Müfettişleri”
Hıdır İŞIK “Gülümsemeyi Hatırlayanlar”
Kadir ŞİMŞEK “Dersim’de Tarım” yazıları yer aldı.
Ayrıca, İsmet Yüce’nin Araştırmacı Yazar Erdoğan Yalgın ile Alevilik üzerine yaptığı, “Bu Yolun Vicdanlı Bir Talibi; “Muhammed’i, Ali’yi, Ehlibeyt’i Sevmekle Müslüman Olunmayacağını” Çok İyi Bilir!” söyleşisi ve arka kapağında “Sılo Qız Doğduğu Yerde Veda Etti” yazısı yer alıyor.
(HABER MERKEZİ)
Yoruma kapalı.