PİRHA- Alevilerde yılı karşılama anlamına gelen ve geleneksel olarak Aralık ayının son haftası kutlanan ‘Gaxan’a ilişkin konuşan Yazar Mesut Özcan,”Gaxan biten yeni yılı uğurlama, gelmekte olan yılı karşılamadır” dedi.
Gaxan’ın Raa Haq inancında en önemli günlerden biri olduğuna dikkat çeken Yazar Mesut Özcan, Gaxan’ın Aleviler için en az Hızır Orucu kadar önemli olduğuna dikkat çekti.
Özcan, Raa Haq inancında Gaxan’ın yılın son ayı olan Aralık’ın son haftasında üç gün süren bir oruç olduğunu söyledi. Fakat Gaxan’da sadece oruç tutulmadığını ifade eden Özcan, Gaxan orucunun yeni bir yılı karşılama töreni olarak uygulandığını ve yapılan kutlamalarda yaşamın sürekliliği ile bereketli geçmesi için dualar edilip niyazların dağıtıldığını vurguladı.
“ARALIK AYINA GAXAND DENİLİYORDU”
Eskiden Dersim’de aşiretlerin Gaxan orucunu tıpkı Xızır Orucu gibi sırayla tuttuklarını ve bir aşiret bitirdikten sonra ötekinin başladığını kaydeden Özcan, “Böylece oruç tutma ve yeni yılı karşılama töreni dört hafta sürerdi. Ve bu dört hafta Aralık ayının dört haftasıydı. Böylece Aralık ayı boyunca oruç tutulup yeni yılı karşılama törenleri yapıldığı için Aralık ayına Asma Gaxan (Gaxan Ayı) deniliyordu” dedi.
GAXAN’DA KALIK VE FATİK OYUNU
“Gaxan, biten yeni yılı uğurlama, gelmekte olan yılı karşılamadır” diyen Özcan, şöyle anlatıyor Gaxan’da yapılanları.
“Gaxan’da özellikle çocuklar Kalkek ya da Kalık-Fatık oyununu oynarlar. Köy evlerinden topladıkları malzemelerle ortak bir yemek pişirirler ve eğlenirler. Gaxan’da çocuklar ve gençler tarafından Kalkek oyunu oynanır. Sakal takıp yaşlı kılığına giren bir genç Kalık olur yanına da kadın kılığına girmiş bir başka genci Fatık olarak alır ve diğer çocuklarla birlikte ev ev dolaşarak parsa toplarlar. Toplanan eşyalar ve yiyecekler bir evde bir araya getirilir ve gençler hep birlikte bunları hazırlayıp yerler.”
Raa Haq inancında Gaxan’a Bava Duzgın’ın adının da çokça geçtiğini belirten Mesut Özcan, Gaxan’da tutulan oruçlara da Rozê Duzgın dendiğini söyledi. Özcan, Gaxan ayında aileler evlenen kızlarını ziyaret ettiklerini ve Pesare pişirdiklerini, çeşitli hediyelerde gönderildiğini söyledi.
“DANİLERDEN HALKA YAPILIR AĞILDAKİ DİREĞE ASILIR”
Gaxan ayında kaynatılmış buğday pişirilir. Bolluk ve bereketli olsun diye ağıldaki hayvanlara birazı serpilir, geriye kalanı da yem diye verilir. Bu danilerden bir halka yapılır ve ağıldaki direğe asılır. Perşembeyi cumaya bağlayan gece yarısı pişirilen buğday (dani) biraz alınır ve çeşmeye gidilir. Çeşmeye döküldükten sonra çeşmeden su alınır. Her ev aynı çeşmeden su almaz. Herkesin uğurlu saydığı bir pınarı vardır ve suyunu oradan alır. Bu su, eve, ev halkına ve hayvanlara serpilir. Kötülükler, hastalıklar, kederler gitsin yerine sağlık, mutluluk ve bereket gelsin diye yapılır bu.
“PERŞEMBE AKŞAMI LOKMA PİŞİRİLEREK LOKMA DAĞITILIR”
Perşembe akşamı evin kevanisi (aile büyüğü kadın) bol tereyağlı bir hamur yapar ve ocağın başına geçerek ‘Derviş toprağı ve mavi gök, siz şahitsizinki bu hayırdır’ diyerek ailede ölenlerin adını sayarak lokma dağıtır.
Son gün, yani Perşembe akşamı şir ya da zerefet yapılır. Önceden işaretlenen üç dal parçası, kısmet, baht ve bereket olarak belirlenir ve şirin içine konulur. Çöpler kimin lokmasında çıkarsa ailenin gelecek yılki baht ve bereketi o kişidedir. Perşembe akşamı yılan, ayı, kurt gibi hayvanlarla hastalıkların hayvanlara zarar vermemeleri için ‘fek giredaene’ (Ağız bağlama) denilen bir tören de yapılır.” (HABER MERKEZİ)
Yoruma kapalı.