PİRHA – Fransa’nın Nanates şehrinde doğup büyüyen Derman Kutlu’nun, 10 yaşında bağlamaya merakı başlamış. Yapımı neredeyse unutulmaya yüz tutmuş tembur yapan Kutlu, “Çalışmamda en çok, eski sazların gelenek yapımına özeniyorum. Tını, ses, form, estetiği, doğal ürünler ve mümkün oldukça eskisi gibi yerli ağaçlarla çalışmayı tercih ediyorum” diyor.
Yüzyıllar öncesine dayanan Dede Sazı’nın yapımı günümüzde neredeyse yok olmayla yüz yüze geldi. Ancak günümüzde çok az insan Dede Sazı- Tembur’un yapımını yapıyor. Bağlama çıktıktan sonra artık fazla kimse icraatını yapmıyor. Ancak yeni nesilin eski Dede Sazı- Tembur’a olan merakı bizi daha çok mutlu ediyor. Yaptığımız araştırmada Türkiye’de birkaç kişi tarafından yapıldığı ve Avrupa’da ise Fransa’nın Nanates şehrinde Derman Kutlu tarafında bir yıl önce yapımına başlandı.
Genç ustanın Dede Sazı’na olan asıl merakı, hiç görmediği büyük dedesinin çaldığı Balta Sazı’nda ilham alarak Balta Sazı’nın araştırmasına başlamış ve açtığı küçük atölyesinde bir yıl önce tembur yapımına başladı. Bir hobby olarak başladı ama bugünkü çalışmasını daha profesyonel olarak icra ediyor. Hedefi kaybolmaya yüz tutmuş bir çalgıyı tekrar gündeme getirmek ve sanatçılara “Tembur” yapmak.
“TEMBÜR’ÜN İCRAACISIYIM”
Genç ustayı Nantes şehrinde kendi imkanlarıyla var ettiği küçük atölyesinde ziyaret ettik. Kaybolmaya yüz tutan temburu yapan genç usta Derman Kutlu, “Yapım ile uğraşmadan önce icracısıyım”diyor. Kutlu, “Uzun zamandır eski temburların tınısına ulaşmaktır amacım, kaybolan değerli bir geleneği yeniden gündeme getirmek. Çalışmamda en çok eski sazların gelenek yapımına özeniyorum. Tını, ses, form, estetiği, doğal ürünler ve mümkün oldukça eskisi gibi yerli ağaçlarla çalışmayı tercih ediyorum” dedi.
“DEDE SAZI BAĞLAMANIN ATASIDIR”
Genç usta Derman Kutlu, tembur ile bağlama arasındaki özeliklerini şöyle ifade ediyor:
“Çok farklı enstrümanlar, form, ölçü, ahşap seçimi, tını, yapım ve çalış tarzı gibi farklılıklar görmekteyiz, temburun tınısında aranan bir özellik ‘Arı vızıltısı’dır . Dede Sazı bağlamanın atası olarak ifade edebiliriz. Yalnız bağlama 20’ci yüzyılda yapılmaya başlayan modern bir enstrümandır ve daha çok standartlaşma yolunu arayan bir sazdır. Dede Sazı ise başka bir özelliği ve zenginlik olduğunu düşündüğüm aynı zamanda standart olmayan geleneksel bir enstrümandır” diyor.
“SAZLARIN GELENEK YAPIMINA ÖZENİYORUM”
Çalışmamda en çok, eski sazların gelenek yapımına özeniyorum, tını, ses, form, estetiği, doğal ürünler ve mümkün oldukça eskisi gibi yerli ağaçlarla çalışmayı tercih ediyorum.
Eskiden anadolunun belli yörelerinde görünen bu saz, günümüzde teknolojinin ilerlemesiyle, internet ve sosyal medyayla uluslararasında bir yer almaya başladı. Bu gelişmelerle, eski ses kayıt ve kaynak kişilerin tınılarındaki ve sözlerindeki derinliklerinin tanınma olanağının artması, bu sazların tınılarının daha doğal olmasının anlaşılması, bir çok nedenlerdir.
Bağlama ailesi içerisinde yer alan tembur 2 tel ile 5 telli olarak değişiyor.
Balta Sazı ya da Dede Sazı, ruzba, bağlama ailesi içinde yer alan bir çalgı türü. Teknesi alt kısmında sivrilerek bir balta ağzını andırdığı için ve karın ile bacak arasına daha rahat yer aldığındandır. Bağlama boyunda ve 12 perdelidir. Sadece tampere sesleri verir ve Sibemol2 gibi (Sİ- Nota) halk müziğinde kullanılan perdeler bulunmaz.
“TEMBUR, HİTİT DÖNEMİNE AİT BİR ÇALGI”
İran, Orta Asya, Afganistan, Türkiye’de kullanılan bu çalgı birbirine benzer farklı isimlerden oluşuyor. Alevi toplumunda Dede Sazı veya tembur olarak adlandırılan bu çalgı İran genelinde oynanıyor. Ancak Kürdistan bölgesinde Kermananshah Lorestan ve Hawraman bölgesinde yüzyıllardır var. Tarihçesine baktığımızda tembur ve benzeri çalgıların Anadolu’da bulunan en eski çalgıdır. Milattan önce 1680 -1375 Eski Hitit dönemine aittir. Kabartma taş levhalar üzerinde bu tip çalgılara rastlanmıştır. Frigler, Lidyalılar, Urartular tarafında kullanıldığı bilinmektedir.”
DERMAN KUTLU KİMDİR?
1989 yılında Fransa Nantes şehrinde doğdu. Aslen Maraş’ın Afşin ilçesinin Ağcaşar köyündendir. Aileden gelen bu gelenek üzerine kendisinin de 10 yaşından beri saza büyük merakı vardı. Merakı üzerine yaptığı araştırmasıyla Dede Sazı- Tembur yapımına başladı.
Özcan BOZOĞLU/ STUTTGART
Yoruma kapalı.